Ministarstvo javne uprave je u prvom kvartalu ove godine započelo sa izradom Analize funkcionisanja lokalne samouprave u realizaciji jedne od mjera predviđene Strategijom reforme javne uprave 2022-2026. U zavisnosti od zaključaka koje bude sadržala, Analiza izvjesno može poslužiti kao osnov za radikalne izmjene Zakona o lokalnoj samoupravi u dijelu nadležnosti opština koje bi, u tom kontekstu, zavisile od njihove veličine i kapaciteta za obavljanje poslova. Ovo bi u stvari značilo uvođenje politipskog, umjesto dosadašnjeg monotipskog sistema lokalne samouprave, saopšteno je iz Zajednice opština Crne Gore.
Saopštenje prenosimo integralno:
"Neodrživost određenih opština je glavni razlog iz koga je Vlada pristupila razmatranju ove mogućnosti. Međutim, do ključnih uzroka te neodrživosti moguće je doći samo na osnovu ciljanog istraživanja na lokalnom i centralnom nivou koncipiranog u skladu sa metodologijom koju je radnoj grupi za izradu Analize predložila Zajednica. Jedino bi tako dobijeni i činjenično utemeljeni odgovori mogli stvoriti objektivnu sliku uslova funkcionisanja opština i usmjeriti radnu grupu na drugačije zaključke u odnosu na prvobitne. Analizom se zato moraju razraditi sva alternativna rješenja, tj. modaliteti ravnomjernog i održivog razvoja opština u nepromijenjenom monotipskom sistemu i uslovi za njihovu realizaciju. Smatramo da se najbolja odluka za opštine po ovom pitanju može donijeti tek nakon upoređivanja prednosti i nedostataka, odnosno rizika i posljedica svake od analiziranih mogućnosti.
Zajednica nastoji da svojim aktivnim učešćem u radnoj grupi doprinese realnom sagledavanju ključnih uzroka nezavidnog ambijenta u kome većina opština obavlja svoje funkcije. Prethodna iskustva opština sa ovakvom vrstom materijala upućuju na oprez koji je neophodan da bi se izbjegla pogrešna percepcija države o problemima opština koja bi u tom slučaju samo produbila probleme, umjesto da stvori ambijent za njihov intenzivniji razvoj.
Po mišljenju Zajednice, Analiza bi trebala da pođe od zakonodavnog okvira sa aspekta problema koje u praksi izazivaju sporna zakonska rješenja u svakoj opštini ponaosob i u svakoj od spornih oblasti. Iz toga će se lako prepoznati ključni sistemski izazovi zajednički za sve i oni koji su specifični za pojedine opštine. Takav pristup je pretpostavka za sagledavanje mogućih pravaca njihovog otklanjanja koji moraju biti utemeljeni na ustavnim principima na kojima počiva lokalna samouprava i principima Evropske povelje o lokalnoj samoupravi.
Takođe je neophodno utvrditi način na koje opštine ostvaruju svoje nadležnosti u tom i takvom zakonodavnom okviru (koje nadležnosti im predstavljaju problem i zašto, koji zakonski propisi im predstavljaju najveće prepreke i zašto, imaju li problema sa obavljanjem povjerenih poslova i u kom dijelu, imaju li podršku državnih organa u ostvarivanju svojih nadležnosti, na koji način ih predlagači zakona i drugih propisa i planskih dokumenata uključuju u kreiranje javnih politika i koliki je njihov uticaj na zakonska i strateška rješenja, da li su imali iskustvo sa povređivanjem prava na lokalnu samoupravu od strane centralnih vlasti i u kom slučaju, kakve su posljedice nastupile, kakvi su njihovi predlozi za poboljšanje stanja u tim oblastima, koriste li sredstva Egalizacionog fonda, jesu li u reprogramu poreskih dugova, da li redovno servisiraju obaveze prema građanima, privredi i državi, u kojoj oblasti imaju probleme i koje vrste, te imaju li predloge za njihovo rješavanje, koji su po njihovom mišljenju ključni potencijali za razvoj opština i koje su prepreke da se oni valorizuju, imaju li odgovarajuća kadrovska rješenja za koja su propisani posebni uslovi i kadrovska rješenja za povlačenje sredstava iz EU i drugih fondova, ako nemaju na koji način rješavaju to pitanje, koliko strateška dokumenata države riješavaju njihove probleme, a koliko ih produbljuju).
Pored rješenja za ravnomjerni i održivi razvoj opština u postojećim uslovima, u Analizi je potrebno predstaviti i različite sisteme lokalne samouprave u uporednom pravu i praksi i navesti njihove prednosti i nedostatke, te razmotriti mogućnosti njihove eventualne primjene u Crnoj Gori.
Očekujemo da će Analiza predstavljati polaznu osnovu za prilagođavanje normativnog i drugog okvira realnim potrebama opština, što je svakako jedan od bitnih preduslova da u punom kapacitetu obavljaju javne poslove u skladu sa najvišim pravnim aktima države.
Uvođenje politipskog sistema bez ovakvog pristupa samo bi dosadašnje probleme malih opština delegiralo većim i razvijenijim, čime bi i njih onesposobilo u dužem periodu, što nikome ne može biti u interesu."
