Takve koncentracije za one građane Pljevalja koji su u dužem periodu bili izloženi udisanju ovih zagađujućih čestica mogli su značajno uticati na narušavanje zdravlja.
Koncentracije PM čestica su konstatno čitavog dana bile u prekoračenju da bi u večernjim časovima dostigle svoj maksimum. Najveće koncentracije praškatih PM 10 čestica su zabilježene u vremenskom intervalu od 17 časova pa do 1 h iza ponoći. U 21 čas sa mjerne stanice u Gagovića imanju koncentracija PM 10 čestica je dostigla maksimum, iznosila je 492,2 ug/m3, što predstavlja prekoračenje veće skoro 10 puta u odnosu na zakonom dozvoljenih 50 mikro grama po metru kubnom.
U izuzetno visokom prekoračenju su bile i sitne i još opasnije praškaste PM 2.5 čestice koje još lakše ulaze u ljudski organizam. Posebno visoke koncentracije su zabilježene u vremenu od 17 h pa do 1 h iza ponoći. Ipak najveće koncentracije su zabilježene u 21 h i iznosile su 376,5 ug/m3 što predstavlja satno prekoračenje skoro 8 puta veće od zakonom propisanih vrijednosti.
PM čestice antropogenog porijekla imaju vrlo negativan uticaj po zdravlje ljudi. Vezujući za sebe živu, arsen, hrom, talijum i druge otrovne materije, a budući izuzetno sitne, čestice vrlo lako dolaze do alveola u plućima.
Čestično zagađenje, poznatije kao PM čestice, je materija koja se sastoji od čvrstih i tečnih čestica u vazduhu. Ove čestice mogu biti prašina, zemlja, čađ, dim i kapljice tečnosti. Neke od ovih čestica su dovoljno velike da se mogu vidjeti golim okom – recimo, često možete vidjeti dim u vazduhu – a neke su sasvim male i nevidljive u vazduhu. PM 2.5 čestice su znatno štetnije od PM 10 čestica, jer im njihova veličina omogućava da lakše uđu u naše organizme i oštete pluća.
Američki centar za kontrolu i prevenciju bolesti (CDC) piše da, kada je koncentracija PM čestica povećana, treba preduzeti mjere kojima ćemo smanjiti količinu spoljašnjeg vazduha koju udišete.
- Provodite više vremena u zatvorenim prostorima, gdje je količina PM čestica u vazduhu obično manja. Ako ste napolju, izbjegavajte prolazak pored puteva, jer je pored njih koncentracija PM čestica znatno veća zbog automobila, kamiona i drugih vozila na putu - piše u smjernicama.
Kako PM čestice mogu uticati na vaše zdravlje?
PM 2.5 čestice su dovoljno male da dosegnu duboke djelove respiratornog trakta i uđu u vaša pluća. Izloženost sitnim česticama može da prouzrokuje kratkoročne zdravstvene probleme, kao što su iritacija očiju, nosa, grla i pluća, kašljenje, kijanje, curenje nosa i kratak dah.
- Izloženost sitnim česticama takođe može uticati na rad pluća i pogoršati zdravstvena stanja kao što su astma i bolesti srca. Osobe sa problemima sa srcem i disanjem, djeca i stariji mogu biti naročito osjetljivi na PM 2.5 čestice - navodi se na sajtu njujorškog Odjeljenja za zdravlje.
Svjetska zdravstvena organizacija nakon boravka svojih eksperata u tom gradu 2015. godine procijenila je da je stepen aerozagađenja toliki, da je Pljevlja prošle godine uvrstila među 10 najugroženijih životnih sredina u Evropi, pa je usvojila određene preporuke i zaključke.
PM čestice (PM10 i PM2.5) poznate kao nevidljive ubice iz vazduha prestavljaju prašinu manju od 10 i 2,5 mikrona, mješavina su čvrstih čestica dima, čađi, prašine i kisjeline, uz teške metale poput olova, kadmijuma, nikla i arsena, a nastaju kao posljedica kombinovanog uticaja grijanja, saobraćaja i industrije. Povećavaju učestalost respiratornih bolesti i dovode do povećanja stope smrtnosti, izazivaju ili osnažuju astmu, bronhitis i druga oboljenja pluća, među kojima je i povećan rizik od raka pluća, kao i bolesti srca, krvi, vaskularnog sistema…
Preporuke Instituta za javno zdravlje govore da treba izbjegavati aktivnosti na otvorenom tokom povećanog nivoa zagađenja vazduha. Kao posebno ugrožene kategorije stanovništva navode se osobe sa bolestima srca i krvih sudova, hroničnim bolestima pluća, trudnice, novorođenčad, starije osobe, djeca…
Podaci Svjetske zdravstvene organizacije pokazuju da šest odsto svih smrti u Podgorici, 12 odsto u Nikšiću i 22 odsto u Pljevljima mogu da se pripišu zagađenju vazduha. Vlasti i zagađivači stalno odlažu mjere koje bi trebalo da promijene stanje.
