Evropska unija (EU) treba da sprovede brojne reforme i da se posveti cilju da do 2030. godine bude spremna za prijem novih članica, navodi se u francusko-njemačkom izvještaju, koji je danas predstavljen ministrima za evropske poslove Unije.

Izvještaj, kojim se definišu najbolji načini za reformisanje EU kako bi se pripremila za buduće članice i proširenje, pripremila je grupa od 12 nezavisnih eksperata, a čitav proces sastavljanja dokumenta podržale su francuska ministarka za evropske poslove Lorans Bon i njemačka ministarka Ana Lurman.

Preporuke stručnjaka francusko-njemačke radne grupe odnose se na tri ključne cilja - bolju zaštitu osnovnog principa, odnosno vladavine prava, institucionalne izazove i upravljanje produbljivanjem i proširenjem EU.

U dokumentu se navodi da je za kredibilitet EU neophodno da postavi cilj koji podrazumijeva proširenje do 2030. godine, a da kandidati za članstvo treba do tada da ispune uslove za pristupanje.

“Novo političko rukovodstvo nakon evropskih izbora sljedeće godine, trebalo bi u potpunosti da se posveti tom cilju i reformskom procesu, koji je potreban da bi se on postigao”, navodi se u dokumentu.

Autori smatraju da bi obostrano opredjeljenje povećalo povjerenje u proces pristupanja koji je, konstatuju, narušen nedostatkom posvećenosti i napretka u proteklih nekoliko godina.

“Jasno se ističe da ne postoji slobodan ulazak u EU i da je vremenski okvir cilj, a ne određeni datum”, piše u dokumentu.

Dodaje se da je nejasno hoće li doći do proširenja s mnogo kandidata istovremeno (en bloc), ili s različitim datumima pristupanja za različite kandidate (regate).

Obje opcije, prema mišljenju autora, imaju svoje prednosti i nedostatke.

“Opcija “en bloc” očekuje da zemlje kandidati motivišu i podržavaju jedna drugu u reformskim procesima. Ali, to je u suprotnosti sa pristupom zasnovanim na zaslugama koji svakog kandidata čini “pejsmejkerom” sopstvenog pristupanja”, piše u izvještaju.

Kako se dodaje, princip “regate” bi više bio u skladu sa zaslugama, ali to bi omogućilo državama članicama, uključujući i novopridošle da blokiraju pristupanje nekih država zbog bilateralnih sukoba.

Autori preporučuju da se, s obzirom na navedeno, runde pristupanja razdvoje na manje grupe zemalja sa pristupom zasnovanim na zaslugama i uzimajući u obzir potencijalne bilateralne sukobe.

Stručnjaci navode i devet principa koji bi trebalo da vode buduće strategije proširenja: "osnovni principi na prvom mjestu”, geopolitički faktori, ruešavanje sukoba, dodatna tehnička i finansijska podrška, demokratski legitimitet, jednakost, sistematizacija, reverzibilnost i glasanje kvalifikovanom većinom.

U oblasti bolje zaštite osnovnih prava preporučuju se mehanizam uslovljanja vladavine prava instrumentom za sankcionisanje njenog kršenja, proširivanje uslovljavanja isplatom iz budžeta i uvođenjem uslovljavanja za buduće fondove EU, automatsko sankcionisanje kršenja pet godina pošto je predloženo pokretanje procedure.

Kod institucionalnih izazova predloženo je da se ostane kod ograničavanja broja europoslanika na 751 ili manje i usvajanje novog sistema za raspodelu poslaničkih mjesta u Evropskom parlamentu (EP).

Za Evropski savjet je preporuka da se sa trojke predsjedavanja pređe na petorku predsjedavanja, dok u vezi Evropske komisije (EK) treba utvrditi obim i organizaciju kolegijuma komesara.

U izvještaju se ukazuje i na potrebu harmonizacije izbornih zakona EU, kao i na to da Savjet i EP prije sledećih evropskih izbora treba da se saglase kako će imenovati predsjednika EK - institucionalnim ili političkim sporazumom.

U vezi resursa EU predlažu se, pored ostalog, povećanje budžeta Unije u narednom budžetskom periodu, omogućavanje EU da ubuduće emituje zajednički dug, da svaki insticionalni ciklus (mandat EP) utvrđuje novi višegodišnji budžet (pet godina).

Kad je riječ o kvalifikacijama za pristupanje, u izvještaju se ističe da je “bez obzira na bilo kakvu novu fleksibilnost u procesu pristupanja, usklađenost s političkim kriterijumima pristupanja i načelima EU preduslov za pristupanje”.

U dokumentu se navodi da bi zemlje pristupnice, takođe, trebalo da se u potpunosti usklade sa zajedničkom vanjskom i bezbjednosnom politikom EU-a, posebno s njenim politikim sankcijama i načelima Povelje Ujedinjenih naroda.

“Zemlje s dugotrajnim vojnim sukobima ne mogu se pridružiti EU zbog sigurnosti i stabilnosti. Isto važi i za zemlje koje su u teritorijalnom sukobu s drugom državom kandidatkinjom ili članicom EU”, navodi se izvještaju.

Međutim, dodaje se da, ako se njime dobro upravlja, pristupni proces može biti sredstvo za ublažavanje napetosti i rješavanje sukoba između zemalja kandidatkinja, i da ga zato treba posmatrati u tom svjetlu.

U dokumentu se ističe da neke članice EU dovode u pitanje vladavinu prava, primat prava EU nad nacionalnim pravom i zajedničke vrijednosti navedene u sporazumu EU.

„EU bi trebalo da radi na unutrašnjoj reformi kako bi poboljšala svoje funkcionisanje i bolje zaštitila interese budućih generacija”, poručili su autori.

Očekuje se da će lideri EU razmotriti ove predloge na neformalnom samitu u Granadi pod španskim predsjedavanjem EU u oktobru.