Istorijsko iskustvo pokazuje da narodna borba za slobodu i narodno oslobodilački ratovi, a pogotovu revolucionarno-oslobodilačke borbe za društvene preobražaje, obiluju junaštvom i spremnošću na velike žrtve, sve do primjera bezgraničnog herojstva pojedinaca i grupa - najsmionijeg dijela takvih pokreta, kaže Ljubenko Borović, predsjednik Organizacionog odbora za proslavu 80 godina od formiranja Narodnooslobodilačke udarne Bokeljske brigade.
U Revoluciji narodi nađu sami sebe, upoznaju svoju vrijednost i svoje stvaralačke snage, podmlade se i probuđeni iz učmalosti preobraze, pa u svom revolucionarnom poretku razvijaju stvaralačku energiju da mogu u kratkom vremenu stvoriti nezamisliva djela – kaže Borović, podsjećajući da je cijela ova godina u znaku jubileja osam decenija Bokeljske brigade, a ne samo dan kada se priredjuje svečana akademija. Ipak, vrijedno je pomena da su Odbor za proslavu jubileja činili predstavnici opštinskih odbora OBNOR-a bokeljskih opština. Svečanost je priređena u Herceg Novom, a to je ujedno bila i prilika da se svi podsjete istorijskih činjenica koje svjedoče da je brigada formirana 5. oktobra 1944. godine.
Iz sela Konjsko, u Zupcima kod Trebinja, pa preko Crnorskog primorja, Danilovgrada, Podgorice, Kolašina i Prijepolja, brigada je učestvovala u oslobađanju ovih opština, do kraja 1944, a od februara do septemba 1945. godine i na Kosovu i Metohiji je učesvovala u razbijanju i čišćenju tog terena od ballista.
- Od osnivanja do završetka NOR-a i revolucije, hrabro, časno i sa primjerenim osjećanjima za politički rad sa narodom, izvršavala je sve postavljene zadatke. Njen veliki doprinos je u oslobađanju Boke u sadejstvu sa II Dalmatinskom i X Hercegovačkom brigadom, X Crnogorskom i bataljonima V Pomorskog sektora, posebno u oslobađanju Ledenica, Herceg Novog, Risna, Kotora, Budve, Paštrovića, Danilovgrada, Podgorice i drugih mjesta kroz koje je prolazila – istakao je Borović.
Najveći okršaji su se odvijali u početku njenog ratnog djelovanja u rejonu Ledenica gdje su vođene grčevite borbe oko utvđenja koja su držali Njemci i četnici. Brigada je, iako uz gubitke ljudstva uspjela da ovlada svim kotama i da nanese osjetne gubitke neprijatelju i u ljudstvu, i u naoružanju.
Za komandanta brigade postavljen je Božo Jovanović, njegov zamjenika je bio Joko Boreta, za političkog komesara postavljen je Mato Petrović, za zamjenika Milo Medigović i za itendanta Mitar Vuksanović.
Rano ujutru 21. novembra 1944. godine, u Kotor je ušla jedna četa IV bataljona I Bokeljske brigade. Njena dva bataljona oslobodila su 22. novembra Budvu, 24. novembra Bar, a 26. novembra Ulcinj. Zajedno sa X Crnogorskom brigadom oslobodila je 9. decembra Danilovgrad, 16. decembra Spuž, 18. novembra prodrla je u Podgoricu, a 31. decembra u Mojkovac i u sadejstvu sa III Sandžačkom brigadom oslobodila je 10. januara Prijepolje.
Februara 1945. godine u sastavu Srpske divizije prebačena je u Metohiju, gdje je do maja 1945. čistila tu teritoriju od balista i ostalih odmetničkih snaga.
U njenim redovima se od formiranja, kada je brojala oko 800 boraca, do kraja rata borilo oko 3.250 hrabrih partizana. Poginulo je i umrlo 196, a ranjeno 237.
- Prošlo je 80 godina od formiranja Bokeljske brigade. Podsjetimo se da je tada narod Boke i Crnogorskog primorja snagom slobodarskih uvjerenja ustao protiv fašističkih okupatora, dajući puni doprinos oslobođenju od fašizma, ne žaleći živote za oslobođenje svog kraja i svoje zemlje. Danas se sa ponosom i poštovanjem prisjećamo tih sudbonosnih dana i vremena koje su krvlju ispisali. Ti junaci, borci Bokeljske brigade utrli su put ka slobodi i dali svoj puni doprinos oslobađanju od fašizma i oni ne mogu biti zaboravljeni. Velika je odgovornost naše generacije i mladih pokoljenja da sačuvamo ideju antifašizma i da se borimo za svijetle tekovine NOB-a, jer tako branimo našu budućnost i ispunjavamo amanet slavnih predaka da čuvamo stečenu slobodu – istakao je Borović.
Malobrojni borci koji su prisustvovali akademiji, podsjećaju na istorijske lekcije koje smo dužni da pamtimo, koje opominju, da borba za slobodu i mir nikada nije zauvijek dobijena, i da je ona najvažniji zadatak svake generacije, poručio je Ljubenko Borović.
Vječni amanet
- Vječiti amanet Crne Gore je da slogu i slobodu treba čuvati, na evropskom putu treba svoju istoriju poštovati i luče antifašizma se držati. Vijekovima su Boka i Crna Gora ispisivale na moru i kopnu svoju svijetlu istoriju. Činili su to hrabri rodoljubi i slobodari čija imena zlatnim slovima krase stranice naše istorije. Prva bokeljska NOU brigada je jedan od svijetlih bisera naše novije istorije što najbolje pokazuju i visoka priznanja - Orden zasluga za narod sa zlatnom zvijezdom i Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vijencem - kazao je potpredsjednik SOBNOR-Crne Gore Aleksandar Maraš.
Više od vojne formacije
- Prva bokeljska brigada bila je mnogo više od vojne formacije. Ona je simbol zajedništva, hrabrosti i nesalomivog duha naroda našeg kraja. U jednom stroju bili su zajedno ljudi različitih profesija, vjera i nacionalnosti, ali su svi imali isti cilj – borbu za slobodu i pravednije društvo. Upravo je to ono što čini njeno nasljeđe vječnim. Antifašistička borba, u svojoj srži, nosi ideje solidarnosti, slobode i jednakosti – vrijednosti koje su univerzalne, koje moramo čuvati i prenositi onima koji dolaze poslije nas... Ako ih prepustimo zaboravu, to znači da nismo dostojni žrtava naših predaka – rekao je potpresjednik Opštine Herceg Novi Mirko Mustur.
Podvizi 800 boraca
- Za istoriju 80 godina ne predstavlja daleko doba, a za aršine kojima vrijeme mjeri čovjek, to je jedan ljudski vijek, kazao je predsjednik Opštine Tivat Željko Komnenović. On je dodao da moderno vrijeme u kojem živimo potire sjećanja na podvige 800 boraca koliko ih je u Bokeljskoj brigadi bilo prilikom osnivanja, a kasnije i više.
- Iz udobnosti ovog vremena spremni smo relativizovati žrtve i vrijednostii za koje su se borili, a u onome čemu su težili uživale su generacije nakon njih. Ako je čovjek već spreman da pamti malo i kratko, istorija neće omanuti. Protok vremena izvući će na vidjelo svu veličinu njihovog djela - ocijenio je Komnenović.
On je dodao da "veličina ideje za koju su se borili i ogromno htijenje da je ostvare, mogli su ishodovati samo jednim - ostvarenjem cilja, oslobođenjem".
Brigadi su pristupili i članovi gradske muzike Đenovića i Tivta, pa je tako u istorijat ovih gradskih orkestara utkana činjenica da su mladi muzičari marširali rame uz rame sa svojim saborcima iz Bokeljske brigade.
- Bokoljeske opštine sa ponosom slave datume oslobođenja. Građani se svake godine sa pijetom sjećaju svih žrtava palih za slobodu i za mir, jer su na tekovinama Narodnooslobodilačke borbe stvoreni uslovi za dalji razvoj naših gradova, Boke i cijele države. Živjećemo u miru i slobodi sve dok pamtimo kako i koliko teško su stečene – rekao je Komnenović.
Z. ŠAKOTIĆ
