U posljednje tri godine, Crna Gora bilježi negativan prirodni priraštaj što znači da broj umrlih prevazilazi broj rođenih. Samo sedam od 24 opštine je u 2022. godini zabilježilo pozitivan prirodni priraštaj: Podgorica (+797), Budva (+142), Rožaje (+119), Tivat (+69), Tuzi (+40), Plav (+18) i Ulcinj (+5).

To su podaci koje su Centar za demokratsku tranziciju (CDT) i Društvo statističara i demografa (DSD) predstavili u analizi „Zašto Crnoj Gori nije stalo do sopstvenog stanovništva?“.

- Smanjenje stope nataliteta u Crnoj Gori uslovljeno je nizom različitih faktora, prije svega biološkim i ekonomskim faktorima. Prosječna starost naše populacije od 40 godina, predstavlja biološko ograničenje, što znači da ne možemo očekivati dinamični rast nataliteta kao što se dešava u državama sa prosječnom starošću populacije 25 godina i niže, saopšteno je iz CDT-a.

Iako ekonomski faktori imaju ograničeno dejstvo na kretanje nataliteta, jer i najrazvijenine države bilježe pad nataliteta, ipak u Crnoj Gori to nije slučaj.

- Posljednje povećanje nataliteta u Crnoj Gori desilo se upravo u periodu snažnog ekonomskog rasta u godinama nakon obnove državne nezavisnosti, kada je stopa nataliteta zabilježila svoj maksimum od 14 rođenih na 1.000 stanovnika. Međutim, već od 2009. godine, kada nastupa svjetska ekonomska kriza i pad BDP-a u Crnoj Gori od -5,6%, bilježimo smanjenje nataliteta za 14,2%. Stopa nataliteta u Crnoj Gori nikada nije vraćena na period prije krize, iako je bio zabilježen period opšteg ekonomskog oporavka, dodaje se u saopštenju.

Ističu da nivo nataliteta u Crnoj Gori nije dovoljan da bi obezbijedio rast ukupnog stanovništva. Za rast ukupne populacije, bilo bi potrebno imati više od dvoje djece po ženi, što u Crnoj Gori nije slučaj. Prosječan broj djece po ženi u Crnoj Gori iznosi 1,8.

- Ipak, ako pogledamo stanje u državama regiona i EU, može se zaključiti da je stopa nataliteta u Crnoj Gori još uvijek na visokom nivou. Prema posljednjim podacima, u 2021. godini je stopa nataliteta u EU u prosjeku iznosila 9,1‰, što znači da je na 1.000 stanovnika rođeno 9,1 lica, dok je Crnoj Gori u istom periodu rođeno 11,4 lica na 1.000 stanovnika. Kada je riječ o zemljama EU, veću stopu nataliteta od Crne Gore bilježi Irska (12 ‰) a u odnosu na zemlje regiona Kosovo ima veću stopu nataliteta (15‰), precizirali su u saopštenju.

CDT ocjenjuje da Crna Gora nema dobro osmišljenu i planiranu populacionu politiku koja bi dala pravovremene odgovore na navedene i druge negativne demografske tokove naše zemlje.

- Kao i u mnogim drugim oblastima, tako i u populacionoj politici, vodi se politika „spektakla“ i kratkoročnog dodvoravanja biračima/cama kroz krakoročne mjere – poput plaćanja za novorođenu djecu. Ipak, kratkoročne novčane nadoknade, iako potrebne, nijesu dovoljne i ne mogu nadomjestiti mnoge funkcije i potrebe koje je država dužna obezbijediti kako bi ohrabrila novi život i ostanak u Crnoj Gori. Politike koje se zasnivaju isključivo na direktnim finansijskim nadoknadama, obično vode isključivanju žena sa tržišta rada i svođenju uloge žene samo na reproduktivnu, saopšteno je iz CDT-a.

Država je dužna, ističu, da prije svega obezbijediti opšte uslove koji su van realnih mogućnosti roditelja: vladavinu prava, dovoljan broj predškolskih ustanova, osnovnih škola, obavezan produženi boravak u osnovnim školama, škole bez vršnjačkog nasilja,  adekvatnu saobraćajnu infrastrukturu, rodnu politiku koja jača položaj žene u društvu, bezbjednost društva i mnoge druge koje smanjuju cijenu podizanja djeteta.

- Ovo podrazumijeva da populaciona politika ne treba bude izolovana kroz set finansijskih podsticaja, već ona mora biti duboko integrisana kroz politiku obrazovanja, mladih i sporta, politiku socijalnog staranja i zdravstvenu politiku, spoljnu politiku, fiskalnu politiku, politiku kulture i medija, prostornu politiku i drugim koje svojim djelovanjem neposredno vrše uticaj na razvoj pojedinca odnosno našeg društva, zaključuje se u saopštenju.