Crna Gora mora da prevaziđe probleme disfunkcionalnosti institucija, nesređenog biračkog spiska i izbornog zakonodavstva i uspostavi institucionalne kapaciteta za odlučnije suprotstavljanje stranim uticajima na izbore, navodi se u analizi Digitalnog forenzičkog centra (DFC).

Iz DFC-a su u analizi “Izbori pod lupom: kratak osvrt na predsjedničke izbore” ocijenili da je, zbog nedostatka snažnih demokratskih institucija i manjka povjerenja građana u njih, uz visok stepen društvene polarizacije i pasivan pristup političkih lidera, omogućeno miješanje stranih aktera u izborne procese u Crnoj Gori.

„U susret vanrednim parlamentarnim i svim narednim izborima, Crna Gora mora pronaći način da se izbori i prevaziđe probleme disfunkcionalnosti institucija, nesređenog biračkog spiska i izbornog zakonodavnog okvira“, piše u analizi.

Iz DFC-a su poručili da je potrebno uspostavljanje institucionalnih kapaciteta za nadgledanje i pravovremeno i odlučnije suprotstavljanje stranim uticajima na izborne procese.

Oni su kazali da njihov tim, za razliku od nekih ranijih izbornih ciklusa i pojavljivanja ad hoc portala za jednokratnu upotrebu u propagandne svrhe, ovog puta nije zabilježio pojavu novih medija, već reaktivaciju inače pasivnih portala iz inostranstva.

Nadležni organi bi, kako su poručili iz DFC-a, morali ozbiljno da pristupe redukovanju problema dezinformacija u crnogorskom društvu.

„S tim u vezi, postavlja se pitanje političke volje, budući da je, uprkos zabrani emitovanja RT i Sputnik na teritoriji Crne Gore, moguće nesmetano pristupiti njihovim portalima“, navodi se u analizi.

Iz DFC-a su rekli da Vlada Crne Gore mora preuzeti mnogo aktivniju ulogu i odgovornost za borbu protiv medijskih manipulacija, što podrazumijeva edukaciju javnosti, jačanje medijskih sloboda i afirmisanje međunarodne saradnje.

Oni su kazali da se, takođe, mora ulagati u edukaciju, osnaživanje i podizanje svijesti javnosti o dezinformacijama u medijima i na društvenim mrežama, uz afirmisanje obaveze poštovanja Zakona o medijima i formatima koji faktički funkcionišu kao mediji, a nijesu upisani u evidenciju medija.

„Od koristi bi bilo uspostavljanje efektivnije saradnje između civilnog sektora i državnih institucija, koja bi dodatno obezbijedila regularnost izbornih procesa i smanjila polarizaciju koja opterećuje crnogorsko društvo“, piše u analizi.

Iz DFC-a su naveli da je kampanja dvojice kandidata za predsjednika države vođena u duhu snažne polarizacije u društvu uz, primarno, poruke koje se odnose na ekonomski prosperitet i povećanje životnog standarda građana koji će biti obezbijeđen ubrzanim ulaskom u Evropsku uniju.

„Iako pretežno mirnog tona, nastupi dvojice kandidata su sadržali elemente negativne kampanje i bili usmjereni na diskreditovanja oponenta, naročito tokom TV duela“, kazali su iz DFC-a.

Oni su rekli da su primijećene i negativne kampanje protiv oba kandidata, putem društvenih mreža i mobilnih aplikacija za komunikaciju.

Iz DFC-a su naveli da se, takođe, u susret drugom krugu, na Jutjubu pojavila plaćena negativna video kampanja usmjerena protiv Jakova Milatovića.

„Izbori su pokazali da Crna Gora, pored disfunkcionalnih institucija, nesređenog biračkog spiska i izbornog zakonodavnog okvira koji je predmet brojnih kritika, mora da nađe način da se izbori i sa medijskim i političkim uticajem van svojih granica“, piše u analizi.

Iz DFC-a su kazali da se crnogorsko društvo od avgusta 2020. godine konstantno nalazi u izbornim ciklusima i kampanji.

Oni su naveli da to, uz predstojeće vanredne junske parlamentarne izbore i potencijalno održavanje popisa krajem godine, dodatno trasira put stranim akterima da utiču na društveno-političke procese u zemlji.

„Kao i u proteklom periodu, izbori u Crnoj Gori su sa posebnom pažnjom ispraćeni u regionu“, kaže se u analizi DFC-a.

Navodi se da su politički subjekti, mediji i aktivisti iz Srbije pratili, komentarisali i uključivali se u izborni proces.

Većina se, kako su rekli iz DFC-a, nedvosmisleno svrstala na stranu Andrije Mandića, a zatim u drugom krugu Milatovića.

Iz DFC-a su kazali da se podrška koju je Milatović dobijao od pomenutih struktura uglavnom zasnivala na njihovim pretenzijama da Milo Đukanović bude poražen, budući da je novoizabrani predsjednik nakon 2. aprila bio kritikovan sa istih adresa koje su mu formalno ukazale podršku u toku kampanje.

„Posebno su se u toj podršci isticale ekstremne desničarske strukture, dok se medijska potpora iz Beograda ispoljavala i kroz dezinformacije i senzacionalističke narative koji su u većini targetirali Đukanovića i pojedince bliske njemu“, navodi se u analizi.

S druge strane, kako su rekli iz DFC-a, primjetna je bila kontinuirana podrška Đukanoviću od određenih političkih i medijskih aktera iz regiona, poput Bosne i Hercegovine, Kosova, Hrvatske i Srbije, uz narativ o potrebi očuvanja crnogorske nezavisnosti i državnosti.

„Iako se može konstatovati da je ovoga puta izostala kampanja intenziteta Bitke za Nikšić, treba imati u vidu da su prosrpske i proruske strukture u Crnoj Gori, nakon 30. avgusta, instalirane po dubini državnih institucija“, navodi se u analizi DFC-a.

To, kako su rekli, omogućava realizaciju interesa spoljnih aktera, koji su u permanentnom sukobu sa spoljnopolitičkim opredjeljenjima i vrijednosnim sistemom na kojem Crna Gora počiva.

Iz DFC-a su kazali da se, osim partija, kandidata, medija i dijela javnosti, u kampanju direktno uključila i Srpska pravoslavna crkva (SPC).

„Da političko djelovanje SPC nije prošlost pokazao je blagoslov mitropolita Joanikija za održavanje parlamentarnih izbora, koji u tom momentu još nijesu bili raspisani, ali i direktno miješanje u kampanju za predsjedničke izbore“, rekli su iz DFC-a.

Prema njihovim riječima, SPC je tokom oba izborna kruga imala svoje političke preferencije, učestvovala u promotivnim aktivnostima pojedinih kandidata, i javno sugerisala građanima za koga treba da glasaju, odnosno ko je nepoželjni kandidat.

„Uoči drugog kruga, SPC je pozvala vjernike i ljude dobre volje da izađu na izbore i navela da kandidat Đukanović vodi anticrkvenu kampanju“, navodi se u analizi.

SPC je, kako su rekli iz DFC-a, podržavala jednu političku stranu i kritikovala drugu, što je dovelo do nejednakosti u medijskom prostoru i mogućeg uticaja na izborni proces.

„S obzirom na značaj predsjedničkih izbora u okolnostima duboke političke krize i specifičnih društveno-političkih prilika u kojima su održani, atmosfera tokom samog izbornog dana u prvom i dugom krugu predsjedničkih izbora bila je prilično mirna“, piše u analizi.

Navodi se da je registrovano nekoliko manjih incidenata i nepravilnosti tokom glasanja, koje je zabilježio Centar za monitoring i istraživanje.

Međutim, kako su kazali iz DFC-a, brojne lažne vijesti i dezinformacije koje su objavljivane na regionalnim portalima i društvenim mrežama obilježile su izborni ciklus i proces glasanja.

„Kao i tokom parlamentarnih izbora 2020. godine i lokalnih izbora u Nikšiću 2021, mediji iz Srbije su prednjačili u izvještavanju o situaciji u Crnoj Gori tokom predsjedničkih izbora“, kaže se u analizi.

Navodi se da su naslovi članaka nerijetko bili tendenciozni i obojeni senzacionalizmom.

Na taj način se, kako su rekli iz DFC-a, pokušalo uticati na javno mnjenje, a često i obmanuti javnost u Crnoj Gori.

Oni su kazali da to posebno zabrinjava s obzirom na

veliku čitanost srpskih medija u Crnoj Gori.

„Prevladali su isti narativi i predviđanja o krajnjem ishodu izbora tokom prvog i drugog kruga predsjedničkih izbora“, dodaje se u analizi.

Kako se navodi, dok su u ranijim izbornim ciklusima prednjačili široj javnosti poznati srpski tabloidi, sada su u prvom planu bili marginalni srpski portali koji nemaju veliku popularnost i koji se inače Crnom Gorom bave sporadično.

Iz DFC-a su rekli da su pojedini mediji u Srbiji imali i posebne emisije i rubrike posvećene izborima, što je praksa koja se ponavlja tokom svakog izbornog ciklusa u Crnoj Gori.

Crnogorski mediji, kako su kazali, nijesu u značajnom obimu proizvodili i širili lažne vijesti.

Iz DFC-a su naveli da između dva kruga izbora nijesu registrovali dezinformacije na crnogorskim medijima.

Kako su rekli, u susret prvom krugu bilo je nekoliko slučajeva, i to u vezi s prenošenjem lažnih istraživanja javnog mnjenja, slučaja štoperice na Javnom servisu tokom predsjedničke debate i navodnog nošenja pištolja na Cetinju od strane funkcionera Pokreta Evropa sad Andreja Milovića.

„Ipak, analizom je uočeno pristrasno izvještavanje koje je, takođe, jedan oblik manipulacije informacijama kojom se pokušala zbuniti i obmanuti javnost, odnosno birači“, piše u analizi.

Na to je, kako su kazali iz DFC-a, vjerovatno uticala uređivačka politika medija kontrolisanih od vlasničke strukture koja je u većini medija u Crnoj Gori inostrana.

„Pored portala, značajan kanal za širenje dezinformacija, lažnih vijesti i narativa tokom predsjedničkih izbora bile su društvene mreže, koje sve češće postaju izvor informacija za medije“, navodi se u analizi.