/ VALENTINA PAVLICIC-VALENTINA PAVLICIC

Pavličić za "Dan": Građani više vјeruјu Strazburu nego crnogorskim sudovima

Izvodi se zaključak da crnogorski građani imaju veće povjerenje u dijeljenje pravde na međunarodnom nego na nacionalnom nivou i iz tog razloga nacionalne institucije moraju temeljno analizirati propuste zbog kojih je Evropski sud utvrdio odgovornost države, kaže Pavličić

Evropski sud za ljudska prava u Strazburu do sada јe u pet presuda u odnosu na Crnu Goru utvrdio povredu apsolutnog i u svim uslovima zaštićenog ljudskog prava, a to je zabrana mučenja i nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja i kažnjavanja, saopštila јe "Danu" zastupnica Crne Gore pred tom sudskom instancom Valentina Pavličić. Ona ističe da ovaј podatak treba naglasiti upravo zbog aktuelnih dešavanja, jer se radi o predmetima u kojima je došlo do povrede ljudskih prava građana od strane nosilaca policijskih ovlašćenja i gdje je Evropski sud utvrdio da na nacionalnom nivou nije sprovedena djelotvorna i nezavisna istraga.

– Prema standardima Evropskog suda, obaveza sprovođenja djelotvorne istrage je obaveza sredstava, a ne i obaveza rezultata. Istraga treba da bude takva da može da dovede do utvrđivanja činjenica i okolnosti predmeta, a ukoliko se ustanovi da su navodi tačni, mora dovesti do identifikovanja i kažnjavanja odgovornih lica. U tom smislu, mora biti adekvatna, temeljna, brza, nezavisna i nepristrasna, što je i neophodno da bi se održalo javno povjerenje u rad pravosudnih institucija, te obezbijedila vladavina prava i zaštita temeljnih ljudskih prava, na šta sam u više navrata i ukazivala nadležnim državnim organima u postupku izvršenja predmetnih presuda. Konačno, ističem da u ovim predmetima još uvijek nije okončana istraga, zbog čega Komitet ministara Savjeta Evrope i dalje pomno vrši nadzor nad njima. U vezi s tim, više puta sam ukazivala na dosljedno poštovanje evropskih i konvencijskih standarda, kako pisanim putem nadležnim državnim organima, tako i u ulozi predavača na brojnim seminarima, treninzima i konferencijama – istakla јe Pavličić.

U radu 101 predstavka

Prema Godišnjem izvještaju o radu Evropskog suda za ljudska prava za 2022. godinu, koji je objavljen krajem januara 2023. godine, kada je u pitanju Crna Gora i njen status pred tom međunarodnom sudskom instancom, konstatuje se da je 295 predstavki dodijeljeno u rad nekoj sudskoj formaciji, dok je 414 proglašeno neprihvatljivim ili izbrisano sa liste predmeta Evropskog suda.

– S druge strane, na kraju 2022. godine, pred Evropskim sudom je u odnosu na Crnu Goru ukupno ostala u radu 101 predstavka i ukazujem da je u isključivoj nadležnosti Evropskog suda da li će po navedenim predstavkama odlučiti putem presude ili odluke. Nadalje, kada je riječ o broju predstavki koje su proglašene neprihvatljivim, moram naglasiti da se nakon inicijalne faze ispitivanja skoro 90 odsto predstavki odbaci upravo od strane sudije pojedinca (single-judge). Navedeno nam potvrđuje da je i dalje nastavljen trend da se veliki broj podnijetih predstavki već u preliminarnoj fazi postupka odbacuje jer ne ispunjavaju neophodne uslove prihvatljivosti, te Sud u tom smislu ne ispituje meritum predmeta. Odluka o neprihvatljivosti, koju donosi sudija pojedinac, konačna je i nije moguće uložiti pravni lijek protiv predmetne odluke ili tražiti bilo kakvo pojašnjenje od strane Suda u tom smislu, objašnjava Pavličić.

Ona podsјeća da јe od dana kada je donijeta prva presuda "Bijelić protiv Crne Gore i Srbije" do danas, dakle za 13 godina, Evropski sud odlučivao o blizu 4.000 predstavki u odnosu na Crnu Goru. Od tog broja, do 30. marta 2023. godine Evropski sud je donio 148 odluka, od kojih je u 67 presuda utvrdio povredu barem jednog konvencijskog prava. U najvećem broju slučajeva utvrđena je povreda prava na pravično suđenje, koja se odnosi na dužinu trajanja postupka, u kom smislu Crna Gora nije ispunila zahtjev razumne dužine trajanja postupaka pred nacionalnim organima.

Protokolom 16 sudovima omogućene konsultacije

Pavličić podsjeća da je Crna Gora ratifikovala sve protokole uz Evropsku konvenciju o ljudskim pravima i slobodama, uključujući i Protokol br. 16, kojim se snaži dijalog između Evropskog suda i članice Savjeta Evrope. Naša sagovornica podsjeća i da je Crna Gora u okviru svog pravnog sistema dobila mogućnost obraćanja Evropskom sudu za ljudska prava za dobijanje savjetodavnog mišljenja o načelnim pitanjima u vezi sa tumačenjem ili primjenom konvencijskih prava i sloboda.

– Zahtjev za savjetodavno mišljenje Evropskog suda podnosi najviši sud u državi i isti se mora ticati konkretnih predmeta koji se nalaze u radu suda koji je zatražio mišljenje, kao i pitanja koja do sada nijesu razmatrana od strane Evropskog suda, dok savjetodavna mišljenja koja daje Evropski sud na zahtjev Visoke strane ugovornice moraju biti obrazložena i nijesu obavezujuće prirode, jer se na taj način poštuje nacionalna nezavisnost. Mogućnost da se najviše nacionalne sudske instance u fazi rada na predmetu obrate Evropskom sudu za savjetodavno mišljenje dodatni je stimulans potpunijoj i djelotvornijoj zaštiti prava crnogorskih građana zagarantovanih Konvencijom, kaže Pavličić.

Upitana kako obјašnjava to što јe Crna Gora u odnosu na broј stanovnika rekorder i prva u Evropi po broјu predstavki Strazburu, Pavličić kaže da su razlozi za to bolja edukovanost građana, ali i veće povјerenje u diјeljenje pravde na međunarodnom nego na nacionalnom nivou. Ona ističe da јe indeks podnijetih predstavki Strazburu u 2022. godini u odnosu na Crnu Goru iznosio 4,77, što je za 1,37 manje u odnosu na 2021. godinu, a podsјeća da prosječan indeks država članica Savjeta Evrope za 2022. godinu iznosi 0,54.

– To da li se Crna Gora nalazi na prvom mjestu ili u samom vrhu država članica Savjeta Evrope po ovom kriterijumu nije od presudne važnosti. Cijenim da je važno istaći da se nalazimo mnogo iznad prosjeka koji važi za evropske države, i to je činjenica koja, sa jedne strane, treba da nas zabrine, a, sa druge strane, treba i da motiviše nacionalne institucije da isprave ono u čemu griješe. Razlog većeg broja podnijetih predstavki nalazim u nizu faktora, a posebno u boljoj obaviještenosti i edukovanosti crnogorskih građana u vezi sa jedinstvenim i djelotvornim mehanizmima zaštite, koje na međunarodnom nivou pružaju Konvencija i Evropski sud, pa zasigurno smatraju da mogu iznaći rješenje za konkretno pravno pitanje usljed nezadovoljstva odlukama donijetim na nacionalnom nivou. Nadalje, izvodi se zaključak da crnogorski građani imaju veće povjerenje u dijeljenje pravde na međunarodnom nego na nacionalnom nivou i iz tog razloga nacionalne institucije moraju temeljno analizirati propuste zbog kojih je Evropski sud utvrdio odgovornost države, kako bi ih pravovremeno ispravili i na taj način vratili povjerenje građana u nacionalne sudske instance – kaže Pavličić.

Konačno, kako naglašava, podnosioci predstavki često zanemaruju činjenicu da Evropski sud nije "sud četvrte instance" i da nema ovlašćenja da neposredno interveniše u pravnom sistemu Visokih strana ugovornica, odnosno ne može preispitivati utvrđenje činjeničnog stanja od strane nacionalnih sudova, niti njihovu interpretaciju ili neposrednu primjenu domaćeg prava, već mora poštovati autonomnost pravnih sistema država.