Evropski sud za ljudska prava u Strazburu do sada јe u pet presuda u odnosu na Crnu Goru utvrdio povredu apsolutnog i u svim uslovima zaštićenog ljudskog prava, a to je zabrana mučenja i nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja i kažnjavanja, saopštila јe "Danu" zastupnica Crne Gore pred tom sudskom instancom Valentina Pavličić. Ona ističe da ovaј podatak treba naglasiti upravo zbog aktuelnih dešavanja, jer se radi o predmetima u kojima je došlo do povrede ljudskih prava građana od strane nosilaca policijskih ovlašćenja i gdje je Evropski sud utvrdio da na nacionalnom nivou nije sprovedena djelotvorna i nezavisna istraga.

– Prema standardima Evropskog suda, obaveza sprovođenja djelotvorne istrage je obaveza sredstava, a ne i obaveza rezultata. Istraga treba da bude takva da može da dovede do utvrđivanja činjenica i okolnosti predmeta, a ukoliko se ustanovi da su navodi tačni, mora dovesti do identifikovanja i kažnjavanja odgovornih lica. U tom smislu, mora biti adekvatna, temeljna, brza, nezavisna i nepristrasna, što je i neophodno da bi se održalo javno povjerenje u rad pravosudnih institucija, te obezbijedila vladavina prava i zaštita temeljnih ljudskih prava, na šta sam u više navrata i ukazivala nadležnim državnim organima u postupku izvršenja predmetnih presuda. Konačno, ističem da u ovim predmetima još uvijek nije okončana istraga, zbog čega Komitet ministara Savjeta Evrope i dalje pomno vrši nadzor nad njima. U vezi s tim, više puta sam ukazivala na dosljedno poštovanje evropskih i konvencijskih standarda, kako pisanim putem nadležnim državnim organima, tako i u ulozi predavača na brojnim seminarima, treninzima i konferencijama – istakla јe Pavličić.

Ona podsјeća da јe od dana kada je donijeta prva presuda "Bijelić protiv Crne Gore i Srbije" do danas, dakle za 13 godina, Evropski sud odlučivao o blizu 4.000 predstavki u odnosu na Crnu Goru. Od tog broja, do 30. marta 2023. godine Evropski sud je donio 148 odluka, od kojih je u 67 presuda utvrdio povredu barem jednog konvencijskog prava. U najvećem broju slučajeva utvrđena je povreda prava na pravično suđenje, koja se odnosi na dužinu trajanja postupka, u kom smislu Crna Gora nije ispunila zahtjev razumne dužine trajanja postupaka pred nacionalnim organima.

Upitana kako obјašnjava to što јe Crna Gora u odnosu na broј stanovnika rekorder i prva u Evropi po broјu predstavki Strazburu, Pavličić kaže da su razlozi za to bolja edukovanost građana, ali i veće povјerenje u diјeljenje pravde na međunarodnom nego na nacionalnom nivou. Ona ističe da јe indeks podnijetih predstavki Strazburu u 2022. godini u odnosu na Crnu Goru iznosio 4,77, što je za 1,37 manje u odnosu na 2021. godinu, a podsјeća da prosječan indeks država članica Savjeta Evrope za 2022. godinu iznosi 0,54.

– To da li se Crna Gora nalazi na prvom mjestu ili u samom vrhu država članica Savjeta Evrope po ovom kriterijumu nije od presudne važnosti. Cijenim da je važno istaći da se nalazimo mnogo iznad prosjeka koji važi za evropske države, i to je činjenica koja, sa jedne strane, treba da nas zabrine, a, sa druge strane, treba i da motiviše nacionalne institucije da isprave ono u čemu griješe. Razlog većeg broja podnijetih predstavki nalazim u nizu faktora, a posebno u boljoj obaviještenosti i edukovanosti crnogorskih građana u vezi sa jedinstvenim i djelotvornim mehanizmima zaštite, koje na međunarodnom nivou pružaju Konvencija i Evropski sud, pa zasigurno smatraju da mogu iznaći rješenje za konkretno pravno pitanje usljed nezadovoljstva odlukama donijetim na nacionalnom nivou. Nadalje, izvodi se zaključak da crnogorski građani imaju veće povjerenje u dijeljenje pravde na međunarodnom nego na nacionalnom nivou i iz tog razloga nacionalne institucije moraju temeljno analizirati propuste zbog kojih je Evropski sud utvrdio odgovornost države, kako bi ih pravovremeno ispravili i na taj način vratili povjerenje građana u nacionalne sudske instance – kaže Pavličić.

Konačno, kako naglašava, podnosioci predstavki često zanemaruju činjenicu da Evropski sud nije "sud četvrte instance" i da nema ovlašćenja da neposredno interveniše u pravnom sistemu Visokih strana ugovornica, odnosno ne može preispitivati utvrđenje činjeničnog stanja od strane nacionalnih sudova, niti njihovu interpretaciju ili neposrednu primjenu domaćeg prava, već mora poštovati autonomnost pravnih sistema država.