Maida Gorčević / -H

Gorčević: Istorijska šansa za našu generaciju

Do ulaska u članstvo u EU svaka država kandidat dužna je da preuzme cijelu pravnu tekovinu Evropske unije i bude sposobna za njenu efikasnu primjenu.

Piše: Maida Gorčević

Pitanje ulaska Crne Gore u Evropsku uniju je tema kojom se više od decenije bave razne institucije, ali i građani ove države, dakle, i laička i stručna javnost. Odnos prema ovoj temi ne treba da čudi ako znamo kakav značaj i posljedice ima. Ipak, najveći obim obaveza (tereta) u ovom procesu nosi Ministarstvo evropskih poslova, naročito u pogledu blagovremene informisanosti građana o svim izazovima pregovara, ali i (budućeg) članstva naše države u ovoj nadnacionalnoj međunarodnoj organizaciji. S tim u vezi, ove formate obraćanja cijenimo izuzetno značajnim jer će pomoći da razmijenimo informacije, ideje i vizije po pitanju brojnih i vjerovatno nepresušnih tema koje se odnose na Evropsku uniju i integracioni proces.

Pregovori o pristupanju su pregovori o uslovima pod kojim država kandidat pristupa Evropskoj uniji i njenim osnivačkim ugovorima, a koji se nakon završetka procesa utvrđuju međunarodnim ugovorom između država članica Evropske unije i države kandidata, tzv. Ugovorom o pristupanju. Ne smijemo zaboraviti ni da je stupanje u članstvo Evropske unije uslovljeno prihvatanjem svih prava i obaveza na kojima se zasniva Evropska unija i njen institucionalni okvir, obuhvaćenih pod pojmom pravne tekovine.

Gorčević: Bićemo spremni za održavanje Međuvladine konferencije u junu i dobijanje IBAR-a

Pravna tekovina EU je podijeljenja u 35 tematskih poglavlja, dok Crna Gora pregovara u okviru 33 poglavlja pravne tekovine. Do ulaska u članstvo u EU svaka država kandidat dužna je da preuzme cijelu pravnu tekovinu Evropske unije i bude sposobna za njenu efikasnu primjenu.

Otvaranjem pregovora o pojedinom poglavlju započinje sadržajna faza pregovora, tokom koje se pregovara o uslovima pod kojima će država kandidat prihvatiti, primijeniti i sprovesti pravnu tekovinu Evropske unije u tom poglavlju, uključujući prelazna razdoblja koja je eventualno zatražila. Sadržajni pregovori vode se na osnovu pregovaračkih pozicija EU i države kandidata, koje se pripremaju za svako pojedinačno poglavlje pregovora. Pregovori o pristupanju su definisani i brojnim uslovima EU kroz pojedinačna pregovaračka poglavlja, a zahtijevaju intenzivnu komunikaciju sa institucijama Evropske unije, i to prvenstveno sa Evropskom komisijom, kao i internu komunikaciju među crnogorskim institucijama i akterima civilnog društva. Tok pregovora je takođe uslovljen i prioritetima na agendi Evropske unije, odnosno prioritetima države članice koja na šestomjesečnom nivou predsjedava Savjetom EU.

Fokus na temeljnim reformama

Osnovni cilj realizacije svih aktivnosti prepoznatih u okviru poglavlja 24 jeste da se omogući slobodno kretanje ljudi, uz garantovanje njihove bezbjednosti. Tako široko postavljen okvir obuhvata spektar većeg broja pitanja – od upravljanja vanjskim granicama Evropske unije, preko pravosudne saradnje u građanskim i krivičnim stvarima, zatim pitanja i oblasti u okviru borbe protiv organizovanog kriminala, preko pitanja vizne politike, migracija i azila.

Kao što vjerovatno svi građani znaju, fokus naših trenutnih aktivnosti su obaveze iz ova dva pregovaračka poglavlja, jer od 2020. godine, odnosno od stupanja na snagu nove metodologije, jači fokus je na temeljnim reformama, počevši od vladavine prava, funkcionisanja demokratskih institucija i javne uprave, kao i ekonomije zemalja kandidata. Samim tim, mi ne možemo zatvarati druga pregovaračka poglavlja dok ne budemo imali jasan napredak na polju vladavine prava i bezbjednosti građana.

Pregovori su obilježeni prvenstveno napretkom u pregovaračkim poglavljima 23 – Pravosuđe i temeljna prava i 24 – Pravda, sloboda i bezbjednost. Evropska unija, poučena iskustvom posljednjih talasa proširenja, pooštrila je uslove pristupanja država zapadnog Balkana, a postizanje bilansa rezultata u ovim poglavljima je od ključnog značaja za dalji tok pregovora. Poglavlje 23 podijeljeno je na četiri glavne i međusobno povezane oblasti: pravosuđe, borba protiv korupcije, temeljna prava i prava građana EU, koja se mogu dalje podijeliti na brojne podoblasti. Politike EU u oblasti pravosuđa i temeljnih prava imaju za cilj da održe i dalje razvijaju Uniju kao područje slobode, sigurnosti i pravde.

Od formiranja 44. Vlade, pažnja je bila usmjerena na snaženje pregovaračke strukture (imenovan glavni pregovarač i pregovarači za klastere, formirane radne grupe…) uspostavljanje dijaloga između izvršne i zakonodavne vlasti, parlamentarne većine i opozicije, ali i snaženje partnerskog odnosa sa nevladinim organizacijama, intenziviranju komunikacije sa Evropskom komisijom. To je za posljedicu imalo deblokadu pravosudnog sistema, izbjegavanje "sive liste" za procjenu sprečavanja pranja novca i finansiranja terorizma (MANIVAL), odobrena sredstva kroz Zapadnobalkanski investicioni okvir u iznosu od 112,6 miliona za rekonstrukciju željeznice Bar–Golubovci, što predstavlja dobar primjer nastavka kvalitetnih a već započetih projekata, pripremu nacrta Reformske agende koji će našim građanima donijeti benefite od više stotina miliona eura, organizaciju Međuvladine konferencije (prve od decembra 2021. godine), najavljeno dobijanje IBAR-a. Mnogo toga je urađeno za pet mjeseci, a najveći benefiti za Crnu Goru su tek pred nama.

Strateške veze sa Crnom Gorom

Ne želimo da propustimo priliku i nesumnjivu odlučnost Evropske unije da upravo u nama vidi svog prvog sljedećeg člana i partnera. Ne postoji evropskih zvaničnik koji u određenoj formi nije parafrazirao riječi belgijske ministarke inostranih poslova Hađe Labib tokom Međuvladine konferencije da je Crna Gora najnaprednija država u pregovaračkom procesu, ali i da je proširenje EU strateško pitanje za stabilnost mira i bezbjednosti našeg kontinenta, zbog čega su veze sa Crnom Gorom nesumnjivo i strateške.

Jasno je da je pred nama istorijski zadatak. To je prilika koja se ukazala našoj generaciji i nemamo ni pravo, a ni luksuz da je ispustimo. Crna Gora mora da nastavi svoj evropski put i da u najkraćem roku postane članica Evropske unije. Baš onako kako je nagovijestio premijer Milojko Spajić, kao 28. država EU, zašto da ne, možda već u 2028. godini?

(Autorka je ministarka evropskih poslova u Vladi Crne Gore)