Proevropski i prozapadni kurs Zapadnog Balkana moguće je ostvariti jedino uz aktivno prisustvo i razvoj zajedničke strategije Sjedinjenih Američkih Država i Evropske unije, ocjenjuje se u izvještaju Atlantskog saveza Crne Gore.
Iz ASCG saopštili su da je cilj Bezbjednosnog izvještaja za Zapadni Balkan da dodatno podstakne diskusiju o ključnim elementima bezbjednosne situacije na prostoru regiona i sagleda kako se različiti globalni geopolitički izazovi reflektuju na region.
Izvještaj je, kako su kazali, rezultat projekta sponzorisanog od NATO-a. U izvještaju se navodi da je, uvođenjem nove metodologije za EU članstvo, proces pristupanja zemalja Zapadnog Balkana postao značajno kompleksniji, sa naglašenijom političkom dimenzijom.
Ocjenjuje se da je napredak u procesu evidentno usporen.
To je, kako se dodaje, posljedica brojnih faktora, od rata u Ukrajini i efekata sa kojima se Evropa suočava u usložnjenom geopolitičkom okruženju, neispunjavanja obaveza zemalja Zapadnog Balkana u procesu pristupanja i sve složenije političke i društvene situacije na nacionalnim nivoima do kompleksnije metodologije procesa pristupanja.
„Sve nejasnija perspektiva članstva, uz tešku ekonomsku situaciju izazvanu inflacijom i usložnjene političke i bezbjednosne prilike, predstavlja destabilizacioni rizik za cijeli region“, piše u izvještaju.
Kako se navodi, u uslovima složenih izazova svih vrsta, koji u posljednje vrijeme vidljivo pomjeraju odnose na globalnoj geopolitičkoj sceni, dodatno izraženih pandemijom i krizom izazvanom nezakonitom i neisprovociranom invazijom Rusije na Ukrajinu, u regionu se manifestuju interesi različitih aktera za širenjem uticaja i pridobijanjem pojedinih država za često vrlo antagonzirane koncepte budućeg razvoja.
„Proevropski i prozapadni kurs regiona Zapadnog Balkana je moguće ostvariti jedino uz aktivno prisustvo i razvoj zajedničke strategije SAD-a i EU“, poručuje se u izvještaju.
U izvještaju se navodi da neophodnost usklađivanja i suzbijanja rastućeg uticaja nedemokratskih aktera, u prvom redu Rusije i Kine, na prostoru Zapadnog Balkana, zahtijeva koheziju članica EU, produbljen dijalog i saradnju sa SAD-om i potrebu za transformacijom unutar Evrope uslijed energetske zavisnosti od Rusije i potencijalnim konfrontacijama s Kinom u budućnosti.
Kako se dodaje, značajna potreba za ulaganjem u infrastrukturu, od saobraćajnica do širokopojasnih komunikacionih mreža, zahtijeva realne procjene rizika, u čemu je podrška transatlantskih partnera nezamjenljiva.
„Na taj način će se pomoći državama regiona da istraju na primjeni odgovarajućih standarda u realizaciji infrastrukturnih projekata i napuste često tehnički upitne, netransparentne i ekološki štetne pristupe razvoju“, piše u izvještaju.
U izvještaju se navodi da je efektivno partnerstvo EU i SAD-a u regionu značajno i sa aspekta podrške infrastrukturnim projektima, od značaja za intenziviranje razvojnog ciklusa.
Poručuje se da je koordinacija i saradnja NATO-a, EU i SAD-a sa državama regiona neophodna i na planu suzbijanja dezinformacija, koje u uslovima nedovoljno izgrađenih institucija imaju posljedice koje se ne smiju dalje zanemarivati.
U tom kontekstu je, kako se navodi u izvještaju, posebno važna podrška nezavisnim medijima, kao i inicijativama za poboljšanje medijske pismenosti, sa posebnim naglaskom na različite obrazovne forme.
Ističe se da bi proaktivan i koordinisan angažman u tom pravcu imao svoje pozitivne efekte i kad je suzbijanje radikalizma i svake vrste netrpeljivosti i diskriminacije u pitanju.
U izvještaju se navodi da su podrška i saradnja zapadnih partnera, kako kroz mehanizme NATO, tako i EU, neophodne i u jačanju kapaciteta sajber infrastrukture.
„Sajber operacije protiv Vlade u Crnoj Gori, zatim sajber napadi na kosovske institucije, kao i prekid diplomatskih odnosa Albanija sa Iranom zbog ozbiljnog sajber napada na albansku vladu, dokaz su potrebe za brzom reakcijom i osnaživanjem sektora sajber bezbjednosti“, piše u izvještaju.
U tome, kako se dodaje, podrška zapadnih partnera predstavlja ključnu kariku koja bi omogućila pomoć u izgradnji kako tehničkih, tako i ljudskih kapaciteta.
U izvještaju se navodi da zajednička i sveobuhvatna strategija za Zapadni Balkan podrazumijeva uključivanje i ostalih relevantnih partnera, NATO prije svega.
„U tom kontekstu, ohrabruje jasna posvećenost regionu kao ključnom za stabilnost Evrope, što je na adekvatan način izraženo i u okviru novog Strateškog koncepta NATO-a“, piše u izvještaju.
Navodi se da značajnije prisustvo NATO, u zemljama članicama i zemljama aspirantima, može pružiti dodatni okvir za jačanje transatlantskog partnerstva, kako u vojnom smislu, tako i politički.
Ističe se da države Zapadnog Balkana, EU, SAD, NATO imaju realnu šansu da uspostave jasnu, zajedničku viziju regiona koja će biti zasnovana na podršci neophodnim reformama.
U izvještaju se navodi da ad hoc defanzivne geopolitičke odluke i mjere moraju biti zamijenjene konsolidovanim realističnim pristupom Zapadnom Balkanu uz snaženje proevropskih i prozapadnih snaga unutar regiona.
„Takvim efikasnim i koordinisanim pristupom, zasnovanim na konkretnim rezultatima, stvorili bi se uslovi da se postigne ono oko čega postoji najveći stepen konsenzusa među građanima regiona: stabilan, bezbjedan i prosperitetan Zapadni Balkan čvrsto povezan sa Zapadom i integrisan u EU“, piše u izvještaju.
Navodi se da je oporavak od pandemije prava prilika da se odsustvo i/ili ambivalentnost zamijeni punim partnerskim angažmanom.
Time će se, kako se dodaje, stimulisati suštinska saradnja u političkom, ekonomskom i vojnom smislu, a prihvatanje evropskih i evroatlantskih principa i vrijednosti konačno postati realnost.
