U aktivnostima obavještajnih službi i agencija prioritet je primjena tajnih metoda koje čine skup tajnih postupaka u cilju prikupljanja zaštićenih, odnosno tajnih podataka. Metode su različite, a jedna od njih je i agenturni metod koji se koristi od davnih vremena u obavještajnim poslovima i koji se pokazao kao jedan od najvažnijih. Suština agenturnog rada je lice koje po nalogu i za račun nekog drugog obavlja povjerene zadatke prikupljanja specifičnih podataka i pravovremenog dostavljanja nalogodavcu.
On se može nazivati agentom, informatorom, špijunom, saradnikom i još na nekoliko načina. Vrsta agenta ili saradnika uglavnom se određuje prema pouzdanosti i namjeni, odnosno motivu zbog kojeg obavlja prikupljanje podataka.
Jedna od prvih klasifikacija agenata je izvršena još u petom vijeku prije naše ere i odredio je kineski vojni strateg Sun Vu Tsu na "preživjele, unutrašnje, prevrbovane, žrtvovane i lokalne".
Kasnije su vršene podjele na agente rezidente, opšte agente, agente veznike, agente "spavače", agente kurire, agente dvojnike, agente provokatore i sl. u zavisnosti od istorijske epohe u kome su se sprovodile obavještajne aktivnosti.
U svakom slučaju, čovjek ostaje nezamjenjivi izvor podataka, posebno onih koji se tretiraju kao tajni ili zaštićeni. Uz primjenu klasične agenture rezultate donose i sve ostale tajne mjere kao što su tajno praćenje i nadgledanje, tajno prisluškivanje, tajni pretresi i ostale operativne aktivnosti koje se sprovode.
Cilj je znati na vrijeme, odnosno unaprijed namjere "protivnika" i tako postavljati sopstvenu strategiju. Naravno, ciljevi nijesu isti ako se radi o aktivnostima tokom ratnih sukoba, ili "hladnog rata" ili tokom prividnog mira, odnosno procesa koji karakterišu međunarodne odnose na čitavoj planeti tokom 20. i početkom 21. vijeka.
Svojstveno našem mentalitetu upuštam se u analizu globalnih problema, odnosno izazova, kako se moderno zovu, pa ću se vratiti na razlog pisanja na ovu temu.
Razlog su objave jednog medija da je političar Milan Knežević "saradnik strane obavještajne službe". Da bude još kompleksnije urednica tog medija je navodno na sudu izjavila da je tekstove sa tom odrednicom "dobijala od operativaca ANB, da su ih oni pisali" a ona samo objavljivala.
Ono što je političar Knežević uradio je veoma korektno u odnosu na plasirane tekstove, odnosno informacije ANB, valjda iz vremena kratkog "šefovanja" prethodnog direktora ANB, koji ovih dana vrši "kondicione" pripreme za političku karijeru.
Knežević je negirao status "saradnika strane obavještajne službe" i predočio spremnost da bude "uhapšen i procesuiran" u odnosu na veoma teške optužbe,ukoliko to bude tačno.
Potpuno sam saglasan sa Kneževićem kada kaže da je ANB "bio udarna pesnica DPS-a u obračunu sa neistomišljenicima" i to je davno počelo. U poslednjih 20 godina i još neki djelovi bezbjednosnog sektora, zajedno sa dijelom tužilaštva i sudova su bili involvirani u isti proces.
Ukoliko je u prethodnom periodu Knežević bio predmet prethodne operativne obrade i ukoliko su prema njemu primjenjivane mjere tajnog praćenja, prisluškivanja, pretresa i druge mjere, ukoliko je Milanu Kneževiću zavedena potpuna operativna obrada i formiran dosije, postoji osnov za sumnju da se i sada sprovode te iste mjere. On treba da zna da se te mjere preduzimaju po teritorijalnom, linijskom i objektnom principu, a da dio tih informacija može stizati i od angažovanih saradnika ANB, usmjerenih ka njemu.
Metodologija rada tajnih službi se teško ili nikada ne odriče takve vrste ciljnih grupa ili pojedinaca u društvu koji kod njih dobijaju status unutrašnjeg ekstremizma ili kao nekada "državnog ili unutrašnjeg neprijatelja" o kojima je nedavno govorio i novi predsjednik DPS-a Danijel Živković, pomenuvši baš Milana Kneževića u tom kontekstu.
Crna Gora nije još uvijek ustupila istoričarima i istraživačima dokumentaciju o radu prethodnih tajnih policija radi analize i razjašnjavanja mnogih dešavanja iz prošlih vremena. Zato je bilo neophodno, nakon 2020. godine i promjene vlasti, rasformirati ANB, koji je bio zasnovan na prevaziđenim načinima rada i formirati novu organizaciju za prikupljanje obavještajnih i kontraobavještajnih podataka koji se odnose na unutrašnju problematiku.
Šta piše u podacima ANB o političaru Milanu Kneževiću, da li on stvarno govori javno jedno, a radi tajno drugo, šta povezuje pomenuti medij sa ANB, da pojedini službenici navodno dostavljaju podatke baš tom mediju i zbog čega?
U svakom slučaju, potpuno razumijem Milana Kneževića da nije lako biti tretiran kao "saradnik strane obavještajne službe" i tako imati status nekoga ko navodno radi protiv ustavnog poretka države u kojoj živi.
On će možda naći zadovoljenje u sudskom postupku, a Crna Gora neizostavno mora formirati modernu i novu tajnu policiju koja će biti oslonac i dio potpuno profesionalnog rada cjelokupnog bezbjednosnog sektora.
(Autor je diplomirani pravnik bezbjednosti)
