Piše: Neven Cvetićanin, politika.rs
(Autor je naučni savjetnik na Institutu društvenih nauka)
Na sreću, među ljudima, kao i među običnim fizičkim objektima, vlada sila teže i oni "teži" ljudi uvijek privlače one "lakše", odnosno veliki ljudi imaju prirodan magnetizam za sitnije prirode, ne zato što su obdareni nekim čarobnim moćima, već zato što su izvanredno inteligentni i mogu da rešavaju probleme koji se sitnijim prirodama čine nerješivim.
Prošle nedjelje navršilo se 120 godina od rođenja jednog velikog čovjeka, Deng Sjaopinga, bivšeg lidera Kine, koji ju je svojim mudrim potezima transformisao i pretvorio u jednu od najznačajnijih svjetskih sila. Deng ne samo da je bio dalekovidi državnik i ne samo da nije bio običan vlastohlepni tehnolog vlasti, već je bez svake sumnje bio najveći državnik 20. vijeka, a možda i najveći državnik za mnogo vjekova, jer je u odnosu na druge zadovoljio sve državničke figure. Ne samo što je stvorio značajno državničko djelo na postepen i razborit način, bez potoka krvi, već je i mudro odredio naslednike koji će se brinuti o njegovom djelu. Jednostavno rečeno, nije samo sebično mislio na sebe kao što to čini većina "običnih" političara, po principu "poslije mene propast", već se brinuo da njegovo djelo nastavi da živi i onda kad njega više ne bude. A njegovo djelo je bila moderna i jaka Kina, koja neće biti ponižena kao u vreme kad se rodio.
U poređenju s Dengom, drugi izvikani državnici 20. veka djeluju kao kepeci – Tito, hrabar i vješt u usponu na vlast i na samoj vlasti, nije iza sebe ostavio ništa, Staljin je modernizovao Rusiju, ali uz potoke krvi, Franko je sačuvao Španiju od rascjepa i Drugog svjetskog rata, ali opet uz dosta nepotrebne unutrašnje krvi, Čerčil je bio dobar ratni vođa, ali u miru stari čangrizavi osobenjak i tek prosječni reformator, te se s Dengom u 20. vijeku možda mogu mjeriti samo De Gol i Frenklin Delano Ruzvelt, koji su svoje države takođe iz haosa preveli u mir, red i razvoj. Međutim, problemi koje su rešavali De Gol i Ruzvelt ipak su bili, makar količinski, manji od onih koje je rešavao Deng, jer je njegova Kina bila i populaciono veća od Amerike i Francuske i bila u mnogo lošijoj startnoj poziciji (doduše, i Francuska će potezima kratkovidih tehnologa vlasti Drugi svjetski rat dočekati nespremna i u njemu stradati jednako kao i Kina).
No, da se vratimo Dengu. Toliko učiniti za samo jedan život, doduše veoma dug, jer je živio 93 godine, a lider Kine postao "tek" sa 74 godine, pošto se prethodno čitavu mladost i zrelo doba preganjao s kratkovidim neznalicama, ali i imao sreću da ga zaštite drugi veliki ljudi, čak i kad se nisu s njim slagali. Mao ga je nekoliko puta zaštitio, iako ga je i nekoliko puta otjerao na marginu političkog života, ali nikad nije razmatrao da ga i fizički ukloni, kao što je uklonio tolike druge, jer je bio svjestan da je Deng "čovjek rijetkih kvaliteta", kako je jednom rekao zlim partijskim jezicima.
Pa koje je to kvalitete imao ovaj mali-veliki čovjek, jer bio je visok samo 1,50 metara, što je čak i za kineske standarde malo. Imao je, prije svega, ne samo nevjerovatno bistar um u smislu da shvati gdje su problemi u organizaciji bilo čega što je vodio – partijske ćelije, vojne jedinice, okruga i konačno čitave velike države – već i praktičnu sposobnost da ih riješi, uvijek iznova povrđujući da snaga klade valja, a da um caruje. Bio je, što istovremeno, što sukcesivno, i politički vođa i vojni komandant i ekonomski reformator, te je atribut kojim bi se najbolje mogao opisati – arhitekta savremene Kine. Kao mladić se pridružio Komunističkoj partiji Kine sasvim ispravno procjenjujući da ona može donijeti Kini prosperitet i razvoj, te je u građanskom ratu s nacionalistima učestvovao najprije kao politički komesar, a potom i kao vojni komandant. Imao je tu i promašaja, kao onda kad je oportunistički napustio borbeni položaj usled bitke u Guangsiju 1931. godine, ali niko se nije naučen rodio, pa se do kraja građanskog rata izvještio u vođenju borbi i ostvario neke od najznačajnijih pobjeda Kineske oslobodilačke armije, bivajući najzaslužniji što danas npr. Tibet pripada Kini.
Pošto se građanski rat završio, postaje u novoj komunističkoj vlasti jedan od važnijih funkcionera, ali jedan od onih koji imaju svoje mišljenje, što u Maovoj Kini nije bilo nimalo lako, a moglo je bogami koštati i glave, iz čega se vidi koliko je ovaj rijedak čovjek bio ne samo pametan, već i hrabar. Bio je u drugoj polovini pedesetih godina 20. vijeka, tokom nesuđenog reformskog kineskog "velikog skoka napred" (1956–1962), član čuvenog kineskog Politbiroa sastavljenog od samo šest ljudi, ali taj grandiozno planirani "skok" nije baš prošao dobro, jer je div Mao bio bolji vojni komandant, nego što je bio reformator u miru. Trebalo je sačekati da ode tzv. prva generacija kineskih lidera, Mao Cedung i njegov "vječni premijer" Džou Enlaj, da se Dengu ukaže prilika da se uspne na vrh, što se konačno dešava 1976. godine, pri čemu Deng nije bio čak ni proklamovani Maov naslednik. Naprotiv, bio je skrajnut na marginu i ozloglašen, još dvije godine nakon Maove smrti.
No, ne bi Komunistička partija Kine bila to što je danas, najmoćnija organizacija svijeta, da je dopustila da presto padne u ruke sitnih i nesposobnih ljudi, pa su stariji partijski funkcioneri i vojni zvaničnici naprosto pomogli Dengu da s margine dođe na sam vrh države, pri čemu on skromno nikad nije imao neku izvikanu funkciju, već je od 1978. godine upravljao Kinom kolektivno s takozvanom grupom osam staraca, najprije samo kao predsjedavajući državnog savjetodavnog organa, pa potom kao predsjedavajući centralne vojne komisije, te nikada zvanično nije bio predsjednik države ili premijer, iako je moć uvijek bila tamo gdje je bio on, tj. njegova pamet.
Za skoro dvije decenije svog, što zvaničnog, što nezvaničnog vođenja Kine, jer ostao je uticajan i kad je kormilo mudro prepustio mlađima, uspio je da iz temelja promijeni Kinu provodeći je kroz tzv. četiri modernizacije, povećavajući njen društveni proizvod nevjerovatan broj puta – od 150 milijardi dolara 1978. godine na 1.200 milijardi dolara 2000. godine, smanjujući broj siromašnih sa trećine u 1978. godini na manje od 10 odsto u 2000. godini, određujući mudro svoje naslednike, zahvaljujući čemu je danas nominalni bruto društveni proizvod Kine 18,53 odsto svjetskog, dok je 1980. godine bio samo 2,7 odsto.
Prethodni podaci govore o konkretnim rezultatima koje je napravio svojim vođstvom, jer brojevi ne lažu i oni su sasvim u skladu s maksimom kojom se rukovodio čitavog života – "tražiti istinu na osnovu činjenica" – što će čak u jednom momentu postati i moto čitave države.
Jer veliki ljudi su djeca činjenica, dok je najveći grijeh tzv. sitnih priroda što zatvaraju oči pred činjenicama, kako se o tome lijepo izrazio britanski pisac K. S. Luis.