Samograd je istinsko mitsko mjesto. Mjesto koje nosi slavu prošlih vremena, o njemu se pričaju priče i ispredaju legende i opjavano je u narodnim pjesmama i starim zapisima.
Vojskovođe i vladari su mu davali različita imena tokom vjekova.
U starim knjigama je opisan sa više imena: Samograd, Božji grad, Drevni Kameni grad, Utvrđeni grad, Tadž Hisar…
Samograd otkriva priče o vladarima i vjekovima, o vjeri i sudbinama vladara, i danas dok se podiže iz zemlje, skida prašinu sa priča o vojničkim pobjedama i porazima.
Kao prirodno utvrđenje njegova priča počinje 2000 godina prije nove ere. Tih sedam kamenih klikova u plodnoj Limskoj dolini , između današnjih Berana i Bjelog polja, čuvaju tajne vjekova koji su prošli i dalje u svojim stjenama zapisuju priče današnjice za buduća pokoljenja.
Danas se obilježava slava ovog manastira Sveti velikomučenik Pantelejmon.
Samograd čine 7 samozdanih ogromnih stijena ili klikova, koji čine Božju ruku koja čuva bogomolje među svojim zidinama. Grad je prirodno opkoljen i utvrđen između tih moćnih Čuvara.
Arheološkim istraživanjima kaja traju već više od dvije decenije na osnovu artefakata utvrđeno je prisustvo prvih stanovnika na prostoru Samograda još 2000 godina pne. Artefakti pokazuju da je već razvijan i korišten u periodu od 13 do 8 vijeka prije nove ere kao prirodna tvrđava, a da je fortifikacijski utvrđen u u 2 vijeku nove ere kada su napravljeni gotovo 2 metra široki bedemi između klikova praveći snažno utvrđenje za to vrijeme.
Te podzide i bedeme pretpostavlja se da su srušili Mongoli u svojim osvajačkim pohodima u 3 vijeku nove ere.
U četvrtom vijeku došlo je do novih zidanja čemu svjedoče ostaci jednobrodne bazilike iz polovine 4 vjeka.
Sa obzirom da je dokazano da je Samograd mjesto ranohrišćanskog perioda , on u Crnoj Gori predstavlja i mjesto pomirenja pravoslavaca, katolika i muslimana jer je stariji od vjera.
Tome svedoče arheološki nalazi, ali i ktitorski grobovi i stare bogomolje iz Vizantisjkog doba iz doba Cara Justinijana i iz doba Cara Iraklija. Pronađeni zlatni krst relikvijar sa crvenim rubinom u grobu u Crkvi podno zidina na grudima neznanog sveštenika datira iz 361 godine.
Samograd je već bio duhovni, kulturni i administrativni centar kada se Islam pojavio u 7 vjeku nove ere, i velika šizma 1054 godine nove ere kada su se razdvojili Rimokatolička i Pravoslavna crkva prekidom liturgijske zajednice.Hrišćanstvo se širilo iz Samograda, a mjesto Kaludra koje je u neposrednoj blizini dobilo je ime po kaluđerima koji su tu živjeli, i nije čudo da tu u dolini Lima postoje svetinje koje datiraju još iz prednemanjićkog perioda
Samograd se zato smatra Božjim gradom, on nas utvrđuje. A ovdje svaki posjetilac osjeti duboki, stari, čisti izvor vjere, i zato je ovo mjesto svih vjernih ljudi i ljudi dobre volje.
Za nekoliko vjekova Samograd se razvio u duhovni i administrativni centar Poljimlja i tada je prema podacima u Samogradu i njegovoj okolini živjelo 30 000 stanovnika što ga je činilo jednim od najrazvijenjih administrativnih centara toga vremena na tim prostorima.
Utvrđeni grad imao je 2 platoa. Na donjem platou nalazi se takozvani Veliki Samograd, ostaci utvrda i zidine i ostaci 3 crkve, a na gornjem platou koji se naziva i Mali Samograd i tu su se nalazili dvori i prostorije za sveštenstvo i Vlastelu.
Poseban značaj kao duhovni, kulturni i administrativni centar Samograd je dobio u srednjem vjeku u periodu vladavine Nemanjića, a nakon njih Brankovića.
U Samogradu po istorijskim podacima jedno vrijeme je stolovao Stefan Dečanski Nemanjić, Uroš III koji je tada sagradio manastir Uroševice.
O njegovom boravku na ovom prostoru u svom književnom djelu „Žitije Stefana Dečanskog“ haliografiji iz 15.vijeka pisao je Grigorije Camblak, bugarski monah i iguman manastira Visoki Dečani u vreme despota Stefana Lazarevića. To je celovita biografija koja svojom radnjom obuhvata čitav život Stefana Dečnskog, sina kralja Milutina.
Stefan Uroš III Nemanjić (1275- 1331), poznatiji kao Stefan Dečanski, bio je kralj Srbije iz porodice Nemanjića, sin kralja Milutina (1282—1321) i otac Stefana Dušana (kralj 1331—1346, car 1346—1355).
Bio je talac Tatara od 1292. do oko 1297. godine. Kada se vratio, oženio se bugarskom princezom Teodorom sa kojom je imao sinove Dušana i Dušic i ćerku Jelenu.
U drugom braku, sa vizantijskom princezom Marijom Paleolog, kralj Stefan Dečanski imao je dvoje dece: cara Simeon Sinišu i Teodoru (kojoj je do ime po svojoj prvoj ženi).
Uroš III dobio je upravu nad Zetom oko 1308. godine i pobunio se protiv oca kralja Milutina početkom 1314. godine, ali bio je pobeđen, oslepljen i poslat u Carigrad.
Posle 7 godina boravka u progonstvu početkom 1321. godine kralj Milutin dozvolio je da se Uroš III vrati iz progonstva u Srbiju.
Po spisima u Samogradu je u tom periodu dok mu je sin bio u prognanstvu boravio kralj Milutin sa svojom majkom Jelenom. Ona je bila osnivač raznih škola za siromašne đevojke koje su tu učile razne koriste zanate.
Za vrijeme boravka u Samogradu osnovala je i školu koja se zvala Đevojačko kolo, pa je to ime u narodu ostalo i za najviši kameni klik u Samogradu.
Kada je Milutin umro u oktobru 1321. godine u Srbiji je počeo građanski rat između Konstantina i Uroša III oko prijestola, prijesto je osvojio Stefan Uroš III i krunisao se za kralja 6. januara 1322. godine i Samograd je ponovo postao administrativni centar kada doživljava ekspanziju i u gradu i njegovom okruženju živi više od 30000 stanovnika.
Samograd je rastao u narednih 100 godina, a nakon toga je krenuo njegov sunovrat.
Grad je razrušen od strane turaka u periodu 1452 i 1454 godine o čemu je pisao istoričar Mihailo Dinić. Sultan Mehmet II pošto je osvojio Novo brdo zauzeo je i poharao Taš Hisar- Kameni Grad kako su tada nazivali Samograd.
Potvrda o uništenju i osvajanju Samograda stoji i u zapisu turskog istoričara Ašik Paša Zaze gde stoji da 1454 godine tokom kišnog perioda bi poharan Bihor grad, a nakon toga turske vojske dođoše i zauzeše Taš Hisar (Kamen grad).
Nakon uništenja i pohare 1454 godine grad je zapustio i prepušten je zubu vremena.
Obnova Samograda kao duhovnog centra počela je 2006 godine kada je posle više od 5 vjekova održana i prva sveta liturgija a nešto kasnije uspostavljen je i manastir. Liturgiju je služio blaženopočivši Mitropolit crnogorsko primorski Amfilohije i Vladika Budimljansko - nikšićki Joanikije
Ovo čudesno mjesto gde se prepliću vjekovi i narodi i vjekovima stare bogomolje , svjedoče našoj obavezi da se kao Zadužbinari Samograda - Božjeg grada sakupimo i obnovimo Samograd i njegove svetinje i bedeme čuvajući istoriju i tradiciju našeg naroda i učimo nove generacije o našim korjenima.
