Vremena i metode su bili drugačiji nego danas, ali Tramp slijedi slične strateške ideje.
Bivši i budući američki predsjednik Donald Tramp izazvao je mnogo kontroverzi idejom da Grenland pripoji Sjedinjenim Američkim Državama.
– U svrhu nacionalne bezbjednosti i slobode cijelog svijeta apsolutno je neophodno da Grenland postane vlasništvo Sjedinjenih Američkih Država – napisao je Tramp neposredno pred Božic. I svoj stav ponovio ove nedjelje, prijetećim riječima upućenim Danskoj čija je državna teritorija ovo arktičko ostrvo od dva miliona kvadratnih kilometara.
Tramp je, čini se, bukvalno opsjednut ovom idejom. On je većc u prvom mandatu konfrontirao Dansku u vezi sa tim. Ideju mu je u glavu utuvio dobar prijatelj, kozmetički preduzetnik Roland Lauder, kako je kasnije otkrila jedna Trampova kancelarija. Ali ova ideja nije uopšte nikakva novina. SAD su zvanično predložile kupovinu ostrva Danskoj još u decembru 1946. Kraljevina nije prihvatila.
Objašnjenje američke strane tada je zvučao slično današnjem: „Mi para imamo u izobilju, Grenland je potpuno bezvrijedan za Dansku a kontrola Grenlanda je od suštinskog značaja za bezbjednost Sjedinjenih Američkih Država“, pisalo je u internom memorandumu američkog Stejt departmenta.
Republikanac Tramp time jasno slijedi politiku svog dalekog prethodnika Harija Trumana, koji je bio Demokrata. I političar sasvim druge prirode. Stoga je drugačije i postupio: Trumanova vlada je svoj predlog iznijela u tajnosti, na zatvorenom sastanku ministara spoljnih poslova dvije zemlje u Njujorku. Ponuda je iznosila 100 miliona dolara u zlatu, što je ekvivalentno oko 1,6 milijardi dolara danas. Sve je postalo javno tek kada je danski list “Jyllands-Posten” u arhivi Kraljevine došao do istorijskih dokumenata i o tome objavio tekst. 45 godina kasnije.
Za razliku od danas, SAD nisu insistirale nakon što je Kopenhagen odbio. Trumanova administracija se takođe uzdržala od prijetnji, za razliku od Trampa, koji u utorak nije žileo da isključi vojnu intervenciju. A pomenuo je i „veoma visoke carine” kao moguće sredstvo pritiska. Republikanac je takođe otvoreno iznio sumnju da ostrvo može da pripada Danskoj po međunarodnom pravu.
Fokusom na strateške sopstvene interese, Tramp svakako slijedi američku tradiciju. Kupovina ili prodaja teritorija i njihovih stanovnika poput krompira danas se može smatrati neprikladnim, ali 1946. to nije bila apsurdna ideja – vjerovatno čak ni za Dance. Sličan posao je Kraljevia sklopila sa SAD nekoliko decenija ranije: Danska je 1917. prodala tadašnja Dansko-Zapadnoindijska Ostrva - današnja Djevičanska Ostrva - Vašingtonu za 25 miliona dolara u zlatu.
SAD značajan dio svog rasta u 19. vijeku duguju kupovini teritorija od evropskih monarhija. Najpoznatiji primjeri su kupovina Louisiane od Francuske, Floride od Španije, Alaske od Rusije.
Ponuda za kupovinu Grenlanda data je 1946. u dramatičnom momentu. Nakon što je Sovjetski Savez bio saveznik u Drugom svjetskom ratu, poslije njega je postao protivnik. U Sjedinjenim Američkim Državama je rastao strah od sukoba sa komunističkom supersilom. U nadolazećem Hladnom ratu, Vašington je pokušao da preuzme kontrolu nad ključnim oblastima na geopolitičkoj šahovskoj tabli. Grenland je bio idealan kao baza za strateške bombardere koji bi odradili kontranapad na Staljinove trupe via Arktis.
Trumanova administracija je odustala od ideje o kupovini jer je svoj cilj postigla na drugi način. 1951. je Danska je dopustila SAD izgradnju Thule, velike baze ratnog vazduhoplovstva, na sjeverozapadu Grenlanda. Baza, koja se koristi, između ostalog, za rano otkrivanje lansiranja neprijateljskih raketa, funkcioniše i danas a od prošle godine se zove "Pituffik Space Base". Osim toga, Danska je postala članica NATO a time i dio odbrambene strukture protiv Moskve.
S obzirom na novu konfrontaciju sa Moskvom, SAD imaju sve razloge da se skoncentrišu i na ovu ključnu stratešku zonu. Tokom Hladnog rata pričalo se o GIUK-Gap (Greenland, Iceland, United Kingdom), misleci na usko grlo između Grenlanda, Islanda i Velike Britanije. Ovaj prolaz omogućava ruskoj Sjevernoj floti da prođe u sjeverni Atlantik, a kroz njega prolaze i ranjivi kablovi za prenos podataka. Evropski saveznici sami nisu u mogućnosti da prate sumnjive ruske pomorske aktivnosti u ovoj zoni. Grenland bi, takođem jednog dana mogao biti koristan kao lokacija za američki odbrambeni protivaketni sistem.
Neue Zürcher Zeitung, prevod Mirko Vuletić
