Ubrzo pošto je Njemačka okončala svoju nuklearnu eru gašenjem posljednja tri nuklearna reaktora, u Finskoj je redovan rad počeo najveći reaktor u Evropi, ističući podjele po pitanju atomske energije među evropskim zemljama koje nastoje da osiguraju energetsku stabilnost nakon ruske invazije na Ukrajinu, prenosi Radio slobodna Evropa (RSE) pisanje svjetskih medija.

Početkom redovnog rada najvećeg evropskog nuklearnog reaktora Olkiluoto 3 (OL3) rano ujutru u nedjelju, pojačana je energetska bezbjednost u regionu kome je Rusija prekinula isporuku gasa i struje, ističe Rojters.

Nuklearna energija je kontroverzna u Evropi, prvenstveno zbog zabrinutosti za bezbjednost, navodi agencija, ukazujući da je vijest o pokretanju OL3 uslijedila dan pošto je Njemačka ugasila svoja tri posljednja reaktora.

Operater OL3-a kompanija TVO, koja je u vlasništvu finskog preduzeća Fortum i konzorcijuma energetskih i industrijskih kompanija, saopštio je da se očekuje da će taj reaktor pokriti oko 14 odsto potražnje za električnom energijom u Finskoj, smanjujući potrebu za uvozom iz Švedske i Norveške.

Rusija je prekinula izvoz električne energije u Finsku maja prošle godine kada je rusko preduzeće Inter RAO saopštilo da nije plaćena isporučena energija, pošto je Finska odbila da plaća u rubljama, što je, kako navodi Rojters, posljedica sve većeg jaza između Moskve i Evrope zbog rata u Ukrajini. Ruski Gasprom je ubrzo potom i prekinuo isporuke gasa Finskoj.

Puštanje u rad OL3-a pomoći će Finskoj da ostvari svoje ciljeve u pogledu karbonske neutralnosti ugljenika i povećati energetsku samostalnost, nakon što je Rusija prekinula isporuke nafte, gasa i struje u evropske zemlje, ukazuje Asošiejted pres.

Stručnjaci smatraju da je konačna cijena OL3-a oko 11 milijardi eura, što je skoro tri puta više od prvobitne procjene. Finska sada ima pet nuklearnih reaktora u dvije elektrane koje se nalaze na obali Baltičkog mora. Zajedno, oni pokrivaju više od 40 odsto potražnje za električnom energijom u zemlji.

Kompanija TVO je saopštila da bi sada oko 30 odsto struje u Finskoj trebalo da se proizvodi u nuklearnoj elektrani Olkiluotu, koja već ima dva reaktora.

S kapacitetom od 1.600 megavata, OL3 je najveći pojedinačni nuklearni reaktor u Evropi, dok je ukrajinska elektrana u Zaporožju, sa šest reaktora, najveća nuklearna elektrana.

Reaktor OL3 pušten je u redovnu upotrebu nekih 18 godina poslije početka izgradnje i 14 godina nakon što je prvobitno planirano da počne komercijalnu proizvodnju struje, navodi Agencija Frans Pres.

Taj reaktor je prvi put pušten u rad u decembru 2021, a na finsku elektroenergetsku mrežu pušten je u martu prošle godine. Nakon što je u septembru dostigao punu snagu, komercijalnu proizvodnju je trebalo da počne u decembru, ali je to odlagano nekoliko puta tokom faze testiranja.

OL3 je prvi novi reaktor u Evropi u više od 15 godina. To je i prvi Evropski reaktor pod pritiskom koji je pušten u rad u Evropi.

Ta nova generacija reaktora, za koju se tvrdilo da su snažniji i bezbjedniji od ranijih, trebalo je da ponovo pokrene evropsku nuklearnu industriju poslije katastrofe u Černobilu 1986. godine.

Ipak, ukazuje AFP, više EPR projekata u Evropi suočilo se s kašnjenjima i prekoračenjem troškova.

Krajem prošle godine, francuska državna energetska kompanija EDF bila je primorana na još jedno šestomjesečno odlaganje izgradnje novog reaktora na sjeverozapadu Francuske, pomjerivši početak rada za sredinu 2024.

Elektrane Hinkli point u Velikoj Britaniji i Taišan u Kini takođe su suočile s problemima, prekoračenjem troškova i kašnjenjima, mada su dvije EPR jedinice u Kini već ušle u komercijalnu proizvodnju, čime je OL3 treći u svijetu EPR.

Početak proizvodnje struje u novom nuklearnom reaktoru u Finskoj je uslijedio dok je Evropa podijeljena po pitanju atomske energije, piše Volstrit džurnal uz ocjenu da je puštanje u rad OL3-a u suprotnosti s trendom u pojedinim evropskim zemljama, u kojima je izraženije protivljenje nuklearne energije.

Dok je u Njemačkoj završena nuklearna era pod uticajem antinuklearnog pokreta, u Finskoj je oslanjanje na nuklearnu energiju, u kombinaciji s hidroenergijom i energijom vjetra, dio tranzicije ka karbonskoj neutralnosti.

Prije nego što je Njemačka isključila svoje posljednje reaktore, Litvanija i Italija su odustale od nuklearne energije. Od 14 preostalih zemalja Evropske unije koje trenutno koriste nuklearnu energiju, Belgija i Španija, kao i Švajcarska navode da će prestati da je koriste za otprilike jednu deceniju.

S druge strane, Francuska predvodi inicijativu za korišćenje nuklearne energije. Otprilike četvrtina energije u EU dolazi iz nuklearnih elektrana, od čega se više od polovine proizvodi u Francuskoj. Velika Britanija i Švedska takođe planiraju nuklearne projekte kao način da obezbijede održivu jeftinu energiju i ispune klimatske ciljeve.