Mnogi su se poslije gledanja filma „Matriks“ zamislili nad mogućnošću da živimo u nekoj vrsti simulacije, odnosno računarskog programa koji je kreirala naprednija inteligencija. Ali ova ideja nije nešto novo. Ovim problemom se naučnici i filozofi bave vjekovima.

Misaoni eksperiment ukazuje na to da sve što mislimo, osjećamo i vidimo možda dolazi iz električnih impulsa koje neko šalje putem elektroda, a mi ne primjećujemo razliku. Taj filozofski problem se u moderno vrijeme proširio na scenario računarske simulacije – umjesto da smo mi mozgovi u nekoj ostavi, možda živimo u virtuelnom svijetu koji je kreirala vanzemaljska inteligencija.

I tu se postavlja pitanje da li možemo da shvatimo da li smo u takvoj situaciji ili ne, a tim se problemom u poslednje vrijeme često bave naučnici. Tako je fizičar Melvin M. Vopson sa Univerziteta Portsmut nedavno predstavio nekoliko praktičnih načina provjere kojima bi se moglo utvrditi da li smo „mozgovi u buretu“.

Naime, fizičari se već neko vrijeme pitaju zašto u svemiru postoje uslovi pogodni za razvoj života, odnosno zašto fizički zakoni i konstante imaju vrlo specifične vrijednosti koje omogućavaju nastanak zvijezda, planeta i konačno živih bića. Uobičajen odgovor jeste da živimo u beskonačnom multiverzumu, tako da nije iznenađujuće da se u jednom trenutku manifestuje svemir poput našeg.

Ali, postoji još jedna mogućnost – svemir je računarska simulacija kojom upravlja napredna vanzemaljska vrsta podešavajući uslove i pravila kako bi moglo doći do razvoja flore i faune. Ovu drugu opciju potvrđuje grana nauke koja se zove informaciona fizika, a ukazuje na to da prostor – vrijeme i materija nisu fundamentalni fenomeni.

Umesto toga, fizička stvarnost je u osnovi sastavljena od delića informacija iz kojih proizlazi naše iskustvo prostor - vremena. To dovodi do izuzetno zanimljive mogućnosti da bi ceo svemir zapravo mogao da bude računarska simulacija. Fizičar Džon Arčibald Viler je 1989. godine postavio hipotezu da je svemir u osnovi bazira na matematici i da nastaje iz informacija.

A filozof Nik Bostrom sa Univerziteta Oksford je 2003. godine formulisao svoju teoriju o računarskoj simulaciji navodeći da bi neka izuzetnonapredna civilizacija trebalo da dođe do tačke razvoja u kojoj je njena tehnologija toliko sofisticirana da se simulacije ne bi mogle razlikovati od stvarnosti, a učesnici ne bi bili svesni da su unutar virtuelnog sveta.

Postoje „dokazi“ koji sugerišu da bi naša fizička stvarnost zaista mogla da bude virtuelna, smatra Vopson. Naime, svaki svijet virtuelne stvarnosti zasniva se na obradi informacija. To znači da je svena kraju digitalizovano ili pikselizovano do minimalne veličine koja se ne može dalje dijeliti - bitovi.

„Prema teoriji kvantne mehanike, ovo važi za našu stvarnost jer postoji najmanja jedinica energije, dužine i vremena. Elementarne čestice, koje čine svu vidljivu materiju u svemiru, najmanje su jedinice materije. Pojednostavljeno rečeno, naš je svijet pikselizovan“, piše Vopson.

„Zakoni fizike koji upravljaju svime u svemiru takođe liče na računarski kod neke simulacije. Štaviše, svuda su prisutne matematičke jednačine, brojevi i geometrijski obrasci. Svijet se čini kao da je potpuno baziran na matematici“, dodaje on.

Još jedan kuriozitet u fizici koji dokazuje hipotezu o simulaciji je granica brzine u našem svemiru, a to je brzina svjetlosti. U virtuelnoj stvarnosti ovo bi ograničenje odgovaralo ograničenju brzine procesora, odnosno njegove snage.

Najveći dokaz za hipotezu o simulaciji dolazi iz kvantne mehanike koja ukazuje na to da svet oko nas „nije stvaran“, odnosno čini se da čestice u određenim stanjima postoje jedino ako ih posmatramo. Prije procesa promatranja one istovremeno postoje u različitim stanjima. Na to liči i računarska simulacija, kojoj je za pokretanje događaja potreban programer ili posmatrač, objašnjava fizičar.