Bijela kuga prazni opštine, učinci vlasti ravni nuli

Iako je Crna Gora u institucionalnom smislu i prije formiranja ministarstva za demografiju imala tijela koja su morala da se bave demografskim pitanjima (savjeti, ministarstva regionalnog razvoja...), podaci s poslednjeg popisa stanovništva pokazuju da na tom polju baš ništa nije urađeno.

Činjenica da se 17 crnogorskih opština nalazi u stadijumu duboke i najdublje demografske starosti to vrlo uvjerljivo potvrđuje, ali i drugi važni parametri – poput udjela starog stanovništva u ukupnoj populaciji, broja djece i mladih, kao i podatak da je sjever države u periodu od 1991. do 2023. napustilo 65.940 stanovnika, a u periodu od 2011. godine – 25.258.

Prije rekonstrukcije aktuelne vlade u julu ove godine, za demografiju je bio zadužen tadašnji potpredsjednik za demografiju i mlade i ministar sporta i mladih Dragoslav Šćekić. Vlada je u martu formirala Savjet za demografiju, koji je rasformiran nakon rekonstrukcije u julu. U međuvremenu je taj savjet, mjesec prije rekonstrukcije, održao samo jednu sjednicu – i to konstitutivnu.

Tada su najavili da će biti formirana radna grupa za izradu Prve nacionalne strategije za demografiju, da će je činiti službenici koji će konstantno raditi na izradi tog dokumenta, sa akcentom na problem iseljavanja stanovništva izvan granica naše države, ali i na migracije koje se dešavaju unutar nje, prije svega na kretanja iz ruralnih ka urbanim sredinama, ali i kretanja ka centralnom dijelu Crne Gore.

– Savjet će podnositi Vladi i ministarstvima inicijative, predloge, mišljenja i analize koje se odnose na ukupno kretanje stanovništva, promjene u pojedinim njegovim strukturama i promjene u ekonomskim, socijalnim, kulturnim, obrazovnim, zdravstvenim i ostalim pokazateljima koji djeluju na pojedine komponente demografskog razvoja. Predlagaće Vladi preduzimanje konkretnih mjera i aktivnosti od značaja za demografski razvoj kad je to u određenim oblastima potrebno, kao što su mjere i aktivnosti koje se odnose na unapređenje životnog standarda građana u ruralnim sredinama, poboljšanje uslova i mogućnosti za zapošljavanje, dostupnost i kvalitet obrazovanja i sl. – saopštili su iz Šćekićevog kabineta 21. juna ove godine.

U 20 opština rođeno više dječaka nego djevojčica

Mjesec dana kasnije, Vlada je usvojila odluku o prestanku važenja odluke o obrazovanju Savjeta za demografiju, a formirano je Ministarstvo socijalnog staranja, zaštite porodice i demografije. Nije poznato šta je taj resor od osnivanja uradio po pitanju demografskog razvoja, izrade nacionalne strategije za demografiju i sprečavanja iseljavanja, kao što je nepoznanica šta radi poslije objavljivanja katastrofalnih demografskih rezultata popisa, s obzirom da se na ovu temu oglase sporadično, ili putem omiljenog kanala komunikacije crnogorskih političara – društvene mreže Iks, doskorašnjeg Tvitera.

I dok je udio lica starijih od 65 godina porastao na 16,8 odsto, od kojih je vjerovatno minimalan broj njih prisutan na društvenim mrežama, crnogorski ministar demografije Damir Gutić o rezultatima popisa – tvituje. Tako se dan nakon objavljivanja rezultata popisa oglasio na svom zvaničnom nalogu na društvenoj mreži, ne odgovarajući ni tada, a ni od tada, na pitanja "Dana" na pomenutu temu. On je u tvitu obećao "strateški pristup demografskim pitanjima".

– Statistički podaci popisa stanovništva predstavljaju ključni resurs za oblikovanje politika koje će direktno uticati na život građana – oglasio se Gutić 16. oktobra na svom zvaničnom nalogu na Iksu.

On je juče na sastanku sa italijanskom ambasadorkom Andreinom Marselom kazao da nedavno objavljeni podaci popisa stanovništva ne predstavljaju veliko iznenađenje, ali da je potrebno da država, na bazi konkretnih podataka, uloži dodatne napore kako bi demografska slika bila bolja. Iz ministarstva je saopšteno da je Gutić ocijenio da Vlada Crne Gore identifikovanjem novih nadležnosti koje se tiču brige o porodici i demografije u konkretan resor pokazuje odgovornost prema izazovima brzog života koji ugrožava porodicu i migratornih kretanja, koja su neminovnost.

– Pred ovim ministarstvom je dosta posla, a u svom radu ugledaćemo se na primjere dobre prakse i rješenja razvijenih država – rekao je Gutić.

Ambasadorka Marsela je ukazala da su, kada je riječ o popisu stanovništva, važna dva aspekta.

– Dva aspekta su veoma važna, a to je iseljavanje sa sjevera Crne Gore i starenje stanovništva. Ovi fenomeni su značajni i bilo bi korisno sprovesti politike koje bi navele mlade da ostanu u zemlji, a ne da je napuštaju – zaključila je Marsela.

I demografi su saglasni da u periodu između dva popisa ništa nije urađeno po pitanju sprečavanja demografske starosti stanovništva, podsticanja nataliteta i sprečavanja mugracija.

Sve više naselja kojima prijeti potpuno izumiranje

Demograf Mileva Brajušković kazala je za "Dan" da je u tom međuperiodu došlo do povećanja učešća starih lica od 65 godina u opštoj populaciji, kojih je na prethodnom popisu bilo 12 procenata, a sada ih je 16,8 odsto.

– S druge strane, smanjen je udio mladih lica od 0 do 14 godina; na prethodnom popisu bilo ih je 19 odsto, a sada ih je 18 procenata. Sve je ovo vodilo ka intenziviranju demografskog starenja u Crnoj Gori, pa moramo da prihvatimo da je demografsko starenje naša realnost i da je nužno da počnemo da se ponašamo odgovorno u vezi s tim. Sve veće učešće starih lica u populaciji znači sve veće izdavanje troškova za socijalnu i zdravstvenu zaštitu, a to u krajnjem dovodi u pitanje održivost penzionog sistema koji funkcioniše po principu međugeneracijske solidarnosti. U Crnoj Gori danas ima oko 18 odsto penzionera na ovaj broj stanovnika, što je značajan procenat – kazala je Brajušković.

Ona je dodala da je teško predvidjeti šta nas čeka u narednom periodu, a smatra da se može očekivati nastavak intenziviranja procesa demografskog starenja i smanjivanje broja stanovnika u sjevernom regionu i na seoskom prostoru.

– Popis je pokazao da imamo 277 naselja koja imaju manje od 10 stanovnika, 73 bez stalnih stanovnika, a na prethodnom popisu bilo ih je 39. To su prostori kojima prijeti potpuno izumiranje – upozorava Brajušković.