Za izborne reforme potreban i pritisak javnosti

Ukoliko opozicija ponovo ne nađe razlog da blokira rad Odbora za sveobuhvatnu izbornu reformu, to skupštinsko tijelo bi do kraja godine trebalo da pripremi više zakona koji uređuju pravila izborne trke.

Između ostalog, razmatraće se uvođenje otvorenih izbornih lista i održavanje izbora u jednom danu.

Lider Preokreta Srđan Perić smatra da od izborne reforme do kraja ove godine nema ništa. Kako je ocijenio, to skupštinsko tijelo dizajnirano je da odlaže rešenja, a ne da ih nađe.

S druge strane, u Centru za monitoring i istraživanje uzdaju se u pritisak građana i javnosti.

Izmjena izbornog zakonodavstva jedan je od uslova za članstvo Crne Gore u Evropskoj uniji i već godinama se sa relevantnih međunarodnih adresa ukazuje na važnost te reforme. Skupštinski odbor koji je zadužen za taj dio posla, nakon višemjesečne pauze, ponovo je počeo sa radom i ima rok da kraja godine da završi posao. Promjena izbornog zakonodavstva, osim što je jedan od uslova da Crna Gora postane punopravna članica EU, jedna je od ključnih obaveza koje je Evropska komisija uvrstila u Reformsku agendu Crne Gore za ovu godinu, a neophodna je i da bi naša držva mogla da povuče novac iz fonda Plana rasta za Zapadni Balkan.

Odbor za sveobuhvatnu izbornu reformu sastao se svega nekoliko puta za više od godinu, a u srijedu je konačno nastavio rad nakon višemjesečne blokade. Rok za pripremu izmjena izbornog zakonodavstva već je jednom pomjeran, a novi ističe krajem ove godine.

Lider Preokreta Srđan Perić nije optimista da će se to i desiti.

– To je igra političkih korporacija, u kojoj oni ne žele da gube poluge svog uticaja i kontrole nad kompletnim političkim sistemom koje su im sada na raspolaganju, a ključna je ona da uzak krug ljudi odlučuje o apsolutno svakom kadrovskom rješenju, a da su građani izuzeti čak i iz procesa da po imenu i prezimenu odaberu ko je njihov odbornik ili poslanik. Bez izrazitog pristiska javnosti, oni neće učiniti ni jednu jedinu suštinsku promjenu sistema koji im omogućava partitokratiju na kojoj oni baziraju svoje političke biznise – kazao je Perić za "Dan".

Kada je u pitanju organizovanje izbora u jednom danu, smatra da se naglašavanjem te teme priznaje nemoć institucija da se odbrane od funkcionerske kampanje i da se spriječe zloupotrebe državnih resursa u predizborne svrhe.

– S druge strane, ovakvo rješenje moglo bi podrivati ideju o lokalnoj samoupravi, jer šta se događa sa opštinama u kojima, recimo, ne može da se formira vlast, ili se većina izgubi prije okončanja mandata od četiri godine? Primjera radi, ukoliko bi se, recimo, nakon dvije godine negdje desili vanredni izbori, a mandat bio četiri godine, automatski se izlazi iz okvira mogućnosti izbora u jednom danu, tako da bi to rješenje bilo, zapravo, samo resetovanje koje bi trajalo do prvih vanrednih lokalnih izbora u bilo kojoj opštini. Ukoliko bi se išlo za idejom da se Vladi daju ovlašćenja kako da se dođe do upravljačkih struktura u opštini do isteka mandata, onda bi se narušila ideja o lokalnoj samoupravi. Nisam čuo odgovor na ovu situaciju koji bi bio učinkovit, a da se očuva osnovna zamisao o izborima u jednom danu. Dakle, ideja traži razradu koja daje odgovore na ove dileme, a koja bi stvarno osujetila želju "velikih" da zloupotrebom resursa svih nas vladaju samo oni – kazao je Perić.

Vujović: Spriječiti "seobu" glasača

Kada je riječ o održavanju svih lokalnih izbora u jednom danu, Vujović smatra da bi se tako suzio prostor za brojne političke zloupotrebe, poput "seljenja" birača u više opština, izgovora predstavnika centralne vlasti da zbog izborne godine u nekom mjestu nešto ne mogu da preduzmu...
– Ukoliko bi došlo do vanrednih izbora u nekoj opštini, mandati koji bi iz njih bili izvedeni trajali bi do pomenutog zakonom utvrđenog datuma održavanja redovnih opštih lokalnih izbora. Kada je riječ o opciji da se izbor predsjednika i gradonačelnika vrši na neposredan način, to bi trebalo urediti po ugledu na Ameriku, gdje se biraju i predsjednik i zamjenik predsjednika, te da u cilju ispunjavanja rodne kvote jedno bude muškog, a jedno ženskog pola. Izborno zakonodavstvo reformiše se jednom u dvadeset ili trideset godina, a ne svake godine – naveo je Vujović.

Opozicija je već dva puta blokirala rad Odbora za sveobuhvatnu izbornu reformu, prvi put zbog uvođenja prinudne uprave u Opštini Šavnik, a prije tri mjeseca zbog penzionisanja sudije Ustavnog suda Dragane Đuranović, koje je, prema njihovoj ocijeni, neustavno. Isti poslanici, tada kao dio parlamentarne većine, blokirali su ranije rad ovog odbora zbog donošenja Zakona o slobodi vjeroispovijesti i sporova oko imenovanja članova tog skupštinskog radnog tijela iz civilnog sektora.

Perić: Potrebno je locirati odgovornost

Otvorene liste i neposredan izbor gradonačelnikato svakako su put ka lociranju odgovornosti za to kome na određeni rok povjeravamo upravljanje državom i gradom. U konačnom, građani bi lakše mogli prepoznavati da li je njihov izbor bio dobar ili ne. Trenutno imamo situaciju da za koga god da glasate na kraju dobijete suštinsku istu političku postavku, smatra Perić.

Predsjednik Upravnog odbora CeMI-ja Zlatko Vujović kaže da raspoloženje građana i javnosti ide u prilog uvođenju otvorenih lista. On smatra da bi pokušaj opstrukcije uvođenja otvorenih lista u izborni sistem mogao da osujeti pritisak javnosti.

Usvojena informacija o stanju lokalne samouprave

Vlada je usvojila informaciju o stanju lokalne samouprave u pogledu efekata postojećeg izbornog sistema na ostvarivanje prava građana na lokalnu samoupravu, ukazujući na ozbiljne probleme u funkcionisanju izbornog sistema.
– Prema Zakonu o lokalnoj samoupravi, za predsjednika opštine može biti izabrano bilo koje lice koje ispunjava uslove za izbor odbornika, bez obzira na to da li je učestvovalo na izborima i dobilo podršku građana. Ovakvo rješenje dovodi u pitanje demokratski legitimitet predsjednika opštine, jer se može desiti da funkciju obavlja osoba koja nije dobila nijednu vrstu podrške građana, što je rijetkost u međunarodnoj praksi – navodi se u vladinoj informaciji o stanju lokalne samouprave.

Smatra i da bi sve dobre karakteristike crnogorskog izbornog sistema, poput principa pozitivne diskriminacije koji se odnosi na političke predstavnike manjinskih zajednica, trebalo zadržati.

Milatović: Crna Gora nema vremena za čekanje, otvorene liste ustavno pravo

– Otvorenim listama pojačala bi se veza između birača i političkih predstavnika za koje oni glasaju, što bi predstavljalo demokratski iskorak društva i davanje građaninu većeg suvereniteta, a legitimitet poslanika takođe bi bio veći. Zalažemo se da birač ima pravo preferencijalnog glasa za do pet kandidata u okviru jedne liste koju bira, što će utvrditi redosljed izabranih kandidata shodno broju preferencijalnih glasova koje su osvojili, s tim da se može i razmisliti o tome da se možda "zaključa" pozicija prvoga na listi, pa da preferencijalni glasovi utiču na redosljed kandidata koji slijede nakon njega – rekao je Vujović.