Energetska i finansijska kriza koje potresaju Evropu u direktnom su kauzalnom odnosu i ne mogu se posmatrati u potpunosti izolovano, ali paradoksalno zvuči činjenica da nas nizak nivo industralizacije donekle pošteđuje najnegativnijih efekata energetske krize, ističe u razgovoru za "Dan" viši analitičar "Sitibanka" Aleksandar Vučinić.
– Evropska unija je prije rata u Ukrajini uvozila 40 odsto gasa iz Rusije, a sada јe taj udio znatno redukovan. Veliki dio gasa koji EU uvozi koristi se kao proizvodni input u industriji koja proizvodi izuzetno kapitalno i energetski intenzivne robe visoke dodatne vrijednosti. Takođe, dobar dio uvezenog gasa koristi se u svrhu proizvodnje električne energije. U novonastalim uslovima, EU je napravila veliki strateški zaokret i pokrenula elektrane na ugalj i nuklearnu energiju. Cilj je da se kratkoročno upotreba gasa znatno redukuje u proizvodnji energije i rezidencijalnoj potrošnji pa da se ušteđeni gas preusmjeri u industriju kojoj je taj input prijeko potreban. Jasno je da se privreda EU u velikoj mjeri zasniva na industriji kojoj su neophodni energenti, pa je uticaj energetske krize veoma snažan i ne odražava se samo na rezidencijalnu potrošnju – ističe Vučinić.
Vučinić navodi i da, nasuprot EU, Crna Gora nema razvijenu industriju pa u tom pogledu uticaj energetske krize ne može biti srazmjerno destruktivan.
– Cijene električne energije su na veoma visokom nivou na međunarodnoj berzi pa se to nužno i po automatizmu odražava i na Crnu Goru. Ipak, prema podacima MONSTAT-a, trgovinski bilans Crne Gore u pogledu električne energije za prvih šest mjeseci je pozitivan i iznosi 57,02 miliona eura. Takođe, Crna Gora ne proizvodi električnu energiju iz gasa, što je u trenutnim uslovima izuzetno pozitivno. Navedeni podaci govore u prilog činjenici da energetska kriza, nasuprot finansijskoj, ne može biti toliko razarajuća u Crnoj Gori kao u EU i da bez obzira na sve krucijalne nedostatke crnogorska energetika nije fatalno ranjiva. Naravno, nemoguće je previdjeti i "efekte prelivanja" i potencijalne ad hok probleme koji bi uzurpirali energetski sistem – navodi Vučinić.
Vučinić ističe da u ovim veoma turbulentim okolnostima u svjetskim finansijskim mehanizmima dolazi do "preskakanja zupčanika" u ponekad neočekivanim aspektima.
– Inflacija je i ovdje pomrsila konce i poremetila čitav koncept pa su zbog povećanja kamatnih stopa obaveznice izgubile na vrijednosti, čime je u određenoj mjeri obezvrijeđen kolateral penzionih fondova. Centralna banka je pristupila kupovini obveznica kako bi im digla cijenu, što se smatra vanrednim i veoma riskantnim potezom. Finansijska kriza koja je trenutno na sceni prvenstveno јe kriza u znaku inflacije, a ne ekonomske stagnacije. Premda je inflacija u eksponencijalnom rastu bez optimističnih izgleda za njeno skorije obuzdavanje, realni BDP na globalnom nivou za 2022. je u blagom porastu, prema podacima MMF-a – kazao јe Vučinić.
Kaže i da Njemačka bilježi skroman rast od 1,5, SAD 1,6, dok je Britanija na zavidnih 3,6 odsto. Crna Gora je uzimajući u obzir teške uslove na fanstastičnih 7,2 odsto rasta u odnosu na 2021.
– Važno je napomenuti da se realni BDP obračunava u odnosu na cijene proizvoda i usluga iz polazne 2021. te da u tom smislu nije "prenaduvan" zbog efekata inflacije. U isto vrijeme, inflacija u Crnoj Gori doseže 12,8 odsto, što je na nivou Eurozone. Dakle, inflatorna erupcija se ipak u dobroj mjeri suzbija rastom ekonomije, ali je dugoročni trend neizvjestan. Pretpostavlja se da zbog rasta cijena energenata i njihove slabije dostupnosti može doći do najnepoželjnijeg ekonomskog scenarija stagflacije visoke inflacije u kombinaciji sa ekonomskom stagnacijom i velikom nezaposlenošću, što bi društvo i privreda u velikoj mjeri osjetili. Takav scenario bi snažno pogodio Crnu Goru jer bi prouzrokovao skromnije turističke sezone i respektivno umanjene državne prihode – zaključuјe Vučinić.
