Proces pravedne tranzicije, da bi bio uspješan, mora uvažiti potrebe zajednica i ljudi. Prioritete na lokalnom i nacionalnom nivou potrebno je pretočiti u jasne, finansijski održive i investitorima privlačne projekte, koji će stvoriti infrastrukturnu podršku za prekvalifikaciju radne snage, unapređenje kapaciteta i dalji socio-ekonomski razvoj Pljevalja i Crne Gore. Pravedna tranzicija mora biti koordinisana i planski osmišljena kroz kontinuirani i otvoreni dijalog, s fokusom na više prioriteta: ulaganje u nove izvore energije koji će postepeno zamijeniti ugalj, usvajanje zakona i strateških dokumenata sa naglaskom na što veće korišćenje obnovljivih izvora energije, ekološku rekonstrukciju Termoelektrane, toplifikaciju Pljevalja, kao i podsticanje inovacija i stvaranje zelenih radnih mjesta kojima će se doprinijeti podizanju kvaliteta života u Pljevljima.

To je zaključeno na „Drugom dijalogu za pravednu tranziciju u Crnoj Gori“, koji su u Pljevljima organizovali Nacionalni savjet za održivi razvoj Vlade Crne Gore (NSOR) i Program Ujedninjenih nacija za razvoj (UNDP) u Crnoj Gori, u partnerstvu sa Ministarstvom energetike i rudarstva i Opštinom Pljevlja.

Poručeno je da plan rasta EU nudi zemljama Zapadnog Balkana koje teže članstvu prilike da iskoriste podršku za reforme i investicije koje će ih pratiti, kako bi se obezbijedili konkretni benefiti građanima i građankama, što je neophodno da se održi povjerenje u ovaj proces.

Predsjednik Opštine Pljevlja Dario Vraneš istakao je da lokalne zajednice često prve osjete posljedice i ekonomskih i ekoloških promjena, zbog čega je njihovo snaženje imperativ, kako bi aktivno učestvovale u procesima donošenja odluka i oblikovanju tranzicije prema njihovim potrebama i jedinstvenim okolnostima.

- Ključne mjere na ovom putu uključuju podršku obrazovanju i prekvalifikaciji radnika, diversifikaciju lokalnih ekonomija, investiranje u infrastrukturu, uspostavljanje usloga zapošljavanja, podršku prihodima i tranzicionu pomoć, uključivanje i participaciju zajednice, kao i stvaranje pravednih tranzicionih fondova - poručio je Vraneš i istakao saradnju sa UNDP-jem koja se ogleda kroz izuzetno kvalitetne projekte koje su od stanovništva Pljevalja pozitivno ocijenjeni, uključujući projekat mjera energetske efikasnosti koji je jedinstven u Crnoj Gori.

Kako je naglasio ministar energetike i rudarstva Saša Mujović, da bi evropski san postao java, potrebne su promjene, a Crna Gora na putu ka EU ima svoje obaveze, od kojih je jedna da do 2030. godine smanjimo emisiju CO2 za 55 odsto u odnosu na referentnu godinu.

- Ovaj grad je posebno važan, jer smo svjesni da su najveći kontributori u emisiji gasova upravo termoelektrana i privatna ložišta u Pljevljima. TE Pljevlja i Rudnik uglja su dva energetska subjekta koji su život ovog grada, teško možemo bez njih dalje. Međutim, Pljevlja su detektovana kao jedan od najzagađenijih gradova sa visokim stepenom obolijevanja od plućnih bolesti i ovo nas vodi do sasvim drugačije percepcije i pitanja da li ugalj hrani ili ubija Pljevlja. Okrenimo se novim izvorima i pronađimo zdravu alternativu, nije poenta generisati novac i radna mjesta, a činiti sredinu nezdravom. Otvoreno kažem i lično u ime Ministarstva energetike i Vlade Crne Gore – borimo se i borićemo se da godina izlaska iz Termoelektrane bude što više prolongirana, ali tako da ne zloupotrebljavamo podršku partnera, već da se kvalitetno pripremimo i zamijenimo termoelektranu, što neće biti lako – iz ekonomskog, socijalnog i drugih razloga. U ovaj proces moramo ići pažljivo - poručio je Mujović.

Ekaterina Paniklova, stalna predstavnica UNDP-a u Crnoj Gori, ističe da tranzicija, ukoliko se njom dobro upravlja, može podstaći otvaranje zelenih radnih mjesta, promovisati socijalnu pravdu i iskorijeniti siromaštvo.

- Razvoj pljevaljske lokalne zajednice se decenijama zasniva na lancu vrijednosti uglja, koji zapošljava više od trećine ukupnog broja zaposlenih u Pljevljima. Ipak, činjenica da oko 86 odsto mladih iz Pljevalja razmišlja o odlasku zbog nedostatka perspektive, naglašava hitnost kreiranja strategije budućnosti. Imajući u vidu činjenicu da žene čine 60% ukupnog broja nezaposlenih u Pljevljima, jasno je da je uspješna tranzicija imperativ na lokalnom i nacionalnom nivou. Ovo zahtijeva jasnu viziju za korišćenje potencijala i resursa, difersifikaciju privrede i razvoj snažnih programa prekvalifikacije. UNDP i u nastavku ovog procesa ostaje značajan partner i čvrsta podrška Crnoj Gori - poručila je Paniklova.

Pravedna tranzicija nije proces jedinstven za Crnu Goru i tim putem su krenuli i drugi regioni uglja, što potvrđuje i iskustvo Republike Slovačke, čija iskustva treba iskoristiti i prilagoditi i u slučaju Crne Gore.

Martina Poikansova-Nedbalova, zamjenica ambasadora Republike Slovačke u Crnoj Gori, podsjetila je na dugoročnu podršku Republike Slovačke Crnoj Gori u više oblasti, poput uspostavljanja efektivnog upravljanja javnim finansijama, podrške razvoju solarne energije, kao i u procesu dekarbonizacije i planiranja pravedne tranzicije s fokusom na ekološku i društvenu komponentu. Mapa puta za pravednu tranziciju Crne Gore je urađena uz podršku Ministarstva finansija Republike Slovačke, a Poikansova-Nedbalova je istakla da će Ambasada nastaviti da podržava ove procese i omogući da se slovačka iskustva u procesu prenesu i u Crnu Goru.