Maloprodajno tržište heroina u EU procjenjuje se na najmanje 5,2 milijarde eura godišnje vrijednosti, navodi EUROPOL u novom izvještaju EU drug markets. Za krijumčarenje heroina na ilegalna tržišta u EU i dalje je glavna balkanska ruta, konstatovano je u izvještaju.

- Maloprodajno tržište heroina u EU procjenjuje se na najmanje 5,2 milijarde eura godišnje. Količina heroina koju su zaplijenile zemlje članice EU više se nego udvostručila u 2021. godini na 9,5 tona - najveću količinu u poslednjih 20 godina - sa velikim pojedinačnim pošiljkama otkrivenim u morskim lukama. Nezakonita upotreba opioida i dalje predstavlja veliki problem u EU, jer je odgovorna za oko tri četvrtine od preko 6 000 smrtnih slučajeva od predoziranja drogama u 2021. U EU postoji oko milion visokorizičnih korisnika opioida - precizira EUROPOL.

Trgovina i distribucija heroina, prema pomenutom izvještaju,  je glavna aktivnost za neke kriminalne mreže koje djeluju u EU i koje se oslanjaju na dobro uspostavljenu infrastrukturu i kontakte.

Kao i kod drugih vrsta droga, zloupotreba legalnih poslovnih struktura, pranje novca i korupcija su među ključnim faktorima na tržištu ilegalnog heroina, dio je rezultata izvještaja.

Smanjenje uzgoja i proizvodnje opijumskog maka u Avganistanu: potencijalne implikacije za Evropu

EUROPOL navodi da skoro sav heroin koji se konzumira u Evropi dolazi iz Avganistana, gdje su talibani najavili zabranu uzgoja opijumskog maka i proizvodnje opijuma u ​​aprilu 2022.

- Najnoviji podaci UNODC-a za 2023. pokazuju pad od 95% i u uzgoju i u ilegalnoj proizvodnji opijuma u ​​zemlji. Uzgoj u Avganistanu je procjenjen na 10 800 hektara 2023. (233 000 hektara u 2022), a proizvodnja opijuma na 333 tone (6 200 tona u 2022). Trenutno nema znakova nestašice heroina u Evropi.

- Ipak, talibanska zabrana uzgoja opijuma, ako se održi, mogla bi imati značajan uticaj na dostupnost heroina u Evropi u budućnosti - navodi se u izveštaju.

Iako će biti potrebno vrijeme da se razvoj događaja u Avganistanu osejti u EU, smanjenje dostupnosti heroina moglo bi dovesti do toga da tržišne praznine budu popunjene moćnim sintetičkim opioidima ili stimulansima (npr. metamfetamin, katinoni), sa značajnim negativnim efektima na javno zdravlje i bezbednost.

Trgovci ljudima prilagođavaju rute kako bi minimizirali rizike i iskoristili nove mogućnosti

EUROPOL navodi da se četiri glavna pravca  koriste za trgovinu heroinom iz Avganistana u Evropu: balkanski, južni, kavkaski i sjevjerni.

Analiza opisuje kako trgovci ljudima prilagođavaju rute i metode da bi minimizirali rizike i iskoristili nove mogućnosti.

- Dok balkanska ruta ostaje ključni koridor za trgovinu heroinom u EU, čini se da se zaplijene duž nje smanjuju, zbog uočenih ili stvarnih, strožih graničnih kontrola duž kopnenog dela kroz Tursku i Bugarsku. S druge strane, čini se da je trgovina heroinom na južnoj ruti ka EU u porastu. To se može vidjeti u velikim količinama heroina koje polaze iz luka u Iranu i Pakistanu, kao i značajnim zaplijenama u evropskim lukama. Korišćenje sjevernih i kavkaskih ruta trgovine ljudima se nastavlja, međutim, ruski agresijski rat protiv Ukrajine je vjerovatno doprineo promjeni obrazaca trgovine ljudima, a neke kriminalne mreže traže alternativne puteve. Ujedinjeni Arapski Emirati (UAE) su se pojavili kao značajno pretovarno mjesto koje se koristi za prikrivanje porjekla i prirode pošiljki heroina. Takođe je ključno središte za pranje novca i kriminalnu koordinaciju - precizira pomenuta analiza.

Složeno i evolutivno tržište opioida

EUROPOL navodi da su metadon, buprenorfin, fentanil i njegovi derivati i novi sintetički opioidi postali  vidljiviji u podacima o zdravstvenim posledicama (npr. smrtni slučajevi povezani sa drogom, hitni slučajevi u bolnici).

- Što se tiče, tokom proteklih pet godina, većina novoidentifikovanih opioidnih supstanci prijavljenih Sistemu ranog upozoravanja EU o novim psihoaktivnim supstancama bili su veoma moćni opioidi benzimidazola (nitazena), a ne derivati fentanila kao prethodnih godina. U poređenju sa Sjevernom Amerikom, na EU su u mnogo manjoj mjeri uticali sintetički opioidi - dio je izvještaja.

Pojašnjavaju da se to može  pripisati zaštitnim faktorima kao što su stroga praksa propisivanja, odredbe socijalne zdravstvene zaštite u većini zemalja i dobro razvijene usluge liječenja i smanjenja štete za postojeće korisnike opioida.

- Ipak, ove supstance igraju istaknutu ulogu u nekim državama članicama EU, posebno u nordijskim i baltičkim zemljama, a analiza poziva na akcije za povećanje spremnosti širom EU - dodaju oni.

Rešavanje trenutnih prijetnji i jačanje otpornosti

Nalazi izvještaja zasnivaju se na podacima i informacijama iz EMCDDA-ovog sistema za praćenje droga i iz operativnih informacija Evropola o teškom i organizovanom kriminalu.

- Koristeći pristup procjeni prijetnje, agencije ističu ključne oblasti za djelovanje na nivou EU i država članica kako bi odgovorile na razvoj ilegalnog tržišta heroina i drugih opioida. To uključuje poboljšanje strateške obavještajne slike, jačanje odgovora na smanjenje snabdijevanja i poboljšanje bezbjednosti, jačanje međunarodne saradnje, ulaganje u izgradnju kapaciteta, jačanje politike, javnog zdravlja i bezbjednosnih reakcija - navodi EUROPOL.