Autor: Axel Bojanowski, šef naučne redakcije Die Welt

Prevod: Mirko Vuletić

Javnost malo zna o prazninama u saznanjima u istraživanju klime. Pri čemu se radi o „post-normalnoj nauci“, odnosno temi koja se, pri velikoj neizvesnosti, bavi visokim rizicima. Ali što je veći stepen neizvesnosti u klimatskom izvještaju UN, to je manje pažnje u medijima, ustanovila je istraživačka grupa koju vodi Dr. Jörg Haßler sa Univerziteta Mainz.

Vest koja se ovih dana vrtjela na naslovnim strana naglašava problem: doživjećemo najtoplije vrijeme u poslednjih 125.000 godina, saopštio je u srijedu EU-Copernicus Climate Change Service, koji veli da time podržava politiku Evropske Unije za zaštitu klime. Nema medija na svetu koji ovu alarmirajuću vijest nije prenio, uključujući i naš WELT. A saopštenje ovog instituta je u najmanju ruku upitno.

EU-Copernicus sapštava zabrinjavajuće podatke: oktobar 2023. je najtopliji od početka merenja 1940. godine, premašujući oktobarski prosjek za godine 1991. do 2020. za skoro jedan stepen - što je ekstremno odstupanje. Globalna prosječna temperatura bila je 1,7 stepeni iznad predindustrijskog prosjeka. 2023. će najverovatnije biti najtoplija godina od tada.

EU-Copernicus očekuje temperaturni rekord, jer se, jelte, globalno zagrijevanje nastavlja. Istraživači klime trenutno čak debatuju o tome da li se globalno zagrijevanje možda i ubrzava.

EU-Copernicus Climate Change Service gazi još više: temperatura nije bila samo najviša od početka mjerenja, već i viša nego u bilo kom oktobru u proteklih 125.000 godina, odnosno od poslednjeg međuglacijala, objasnila je njihova glasnogovornica Samantha Burgess novinskoj agenciji Reuters.

Njen argument: ako bi se temperaturna dijgramska linija iz najnovijeg klimatskog izveštaja UN od ledenog doba do danas dopunila podacima Copernicusa, njen kraj, sa aktuelnim vrijednostima, bi bio najtoplije vrijeme: dijagramska linija prošlosti klima pokazuje da maksimum toplote dostignut pre 6000 godina: klima je tada bila otprilike isto kao i prethodne decenije. Međutim, prema tezi Samanthe Burgess, najnoviji topli talas bi prevazišao sve, jer je prije toga 100.000 godina vladalo ledeno doba.

No, sa ovom tezom (i samo tezom) postoje najmanje 4 problema:

Aktuelani podaci o temperaturi se generišu pomoću modela proračuna koji koristi algoritme za dopunu temperaturnih vrijednostima za regione za kojih nema tačnih podataka ili nema uopšte podataka. Ti algoritmi su neizvjesna procjena, a ne načuno nepobitna vrednost. Tj. ti podaci su posve nesigurni, sve do linije neizvjesnosti.

Istovremeno, podaci o temperaturi iz proteklih decenija i dalje su precizniji od onih iz ranijih. Usput, posve je nejasno da li je poznata topla faza pre 6.000 godina mogla biti toplija od sadašnje, iako se izričito navodi u klimatskom izveštaju UN. Podaci iz aktuelnih rekordnih godina u poređenju sa modelima (koji su samo teze) šire nesigurnost kada se porede tako dugi periodi.

Podaci o strmom porastu temperature u poslednjih nekoliko decenija su puno precizniji nego zapisi od ranije, kada nije bilo direktnih mjerenja. Analize sedimenata, korala, prstenova drveća i drugih takozvanih „proxija“ pružaju informacije o klimi prethodnih vjekova i milenijuma – ali liferuju isključivo grube informacione okvire za velike vremenske periode. Znači, klimatske rekonstrukcije prošlosti su naučno krajnje neprecizne.

Za velike djelove poslednjih 120.000 godina postoji „samo nekoliko jasnih podataka“ koje klimatolozi potom ekstrapoliraju na velike regione i kroz vjekove, objasnio je za WELT paleoklimatolog prof.dr. Ulf Büntgen sa Univerziteta u Cambridge glede najnovijeg klimatskog izvještaja UN: „Za većinu regiona naše planete imamo malo ili nimalo podataka za prije 1940. A ako onda za izvještaj uzmete vrijednosti iz poslednjih oko sto godina, u kojima postoje preciznije mjerne tačke za svaku godinu, to može odvesti u vrlo pogrešnom pravcu“, objasnio je profesor Büntgen. Naknadni modeli, o kojima se ovde radi, ne mogu da precizno pokažu ni stogodišnji period posebno ne ako je on možda bio i topliji nego danas. 

Pouzdanje u temperaturne linije na klimatskom dijagramu proizilazi iz činjenice da nema poznatih klimatskih efekata koji bi ukazivali na značajno različite temperature: ni nagib Zemljine ose prema suncu, ni vulkanske erupcije ili drugi klimatski faktori nisu u suprotnosti sa tokom.

Međutim, postoji jedan značajan izuzetak: klimatski modeli pokazuju temperaturnu krivu koja odstupa od proxi-podataka. Dok proxi-podaci pokazuju hlađenje od termalnog maksimuma pre 6.000 godina do početka industrijske revolucije, sve kompjuterski modelirane simulacije ukazuju na blagi trend zagrijevanja upravo za to vrijeme. Postoji nasušna „potreba da poboljšamo naše razumjevanje prirodnih klimatskih pokretača i naših povratnih informacija“, zaključili su glede ove velike diskrepance vodeći istraživači klime u februaru, u svetski poznatom naučnom časopisu “Nature”. 

Profesor Büntgen takođe upozorava na preteranost interpretacija: „Za podatke od Hrista od danas, znači poslednjih 2.000 godina, još uvjek možemo kako-tako da koristimo naše klimatske rekonstrukcije za političku debatu. Za vrijeme prije toga ne znamo dovoljno, a neizvesnosti postaju toliko velike da su smislena tumačenja teško moguća." Jer modelske analize temperature mogu značajno da variraju - "do stepena ili ponekad čak i više".

Trenutni histerični stakato izveštaja o klimatskim rekordima ne samo da se čini naučno upitnim, već i odvlači pažnju od onoga što je važno: od budućnosti. Naučnici upozoravaju da će sve veći efekat staklene bašte, koji je napravio čovjek, i dalje pokretati globalno zagrijevanje, bez obzira na to da li je prije 6.000 godina bilo toplije nego sada.

Prema poslednjim, takođe modelskim proračunima, svijet ide ka još jednom do dva stepena zagrijevanja, što će vjerovatno donjeti značajne promjene u životnoj sredini, što je dokumentovano klimatskim izvještajem UN. Trenutni toplotni rekordi nisu samo zbog gasova staklene bašte koje je stvorio čovjek, već i zbog prirodnih fenomena kao što je vremenski fenomen El Niño.

Preterana retorika o eskalaciji zamagljuje stvarno znanje o klimatskim promjenama i stoga otežava preduzimanje adekvatnih mera. Koje su neophodne jer se otopljavanje, jelte, po modelima nastavlja.