Prva svjetska studija otkrila je da skoro nigdje na Zemlji nema stalno bezbjednih nivoa zagađenja vazduha.

Studija, koju je vodio Univerzitet Monaš u Australiji, otkrila je da je samo 0,001 odsto svjetske populacije bilo izloženo niskom nivou zagađenja vazduha 2019. globalno, 70 odsto je premašilo bezbjedne granice, piše Science alert.

Zagađenje vazduha prouzrokuje oko osam miliona smrtnih slučajeva svake godine. Sićušne čestice manje od 2,5 mikrometara, poznate kao PM 2.5, mogu da napadnu disajne puteve i krvne sudove, prouzrokujući moždane udare, karcinom pluća i bolesti srca.

Svjetska zdravstvena organizacija (SZO) postavila je bezbjednosni prag za dnevnu izloženost PM 2.5 čestica na 15 mg/m3, ali je između 2000. i 2019. prosječni nivo zagađenja vazduha širom svijeta bio više nego dvostruko veći od granice, kada je iznosio 32,8 mg/m3.

Ova studija je prva koja pokazuje promjenu dnevne izloženosti zagađenju vazduha na globalnom nivou tokom nekoliko decenija. Podaci su izvučeni iz 5.446 stanica za praćenje u 65 zemalja.

Istočna Azija je imala najgore zagađenje vazduha tokom ovog dvodecenijskog perioda, sa prosječnom godišnjom izloženošću PM 2.5 česticama od 50 mg/m3, a zatim slijede južna Azija (37,2 mg/m3) i severna Afrika (30 mg/m3).

Regioni sa najnižim zagađenjem vazduha PM 2.5 česticama tokom dvije decenije bili su Australija i Novi Zeland (8,5 mg/m³), ostali regioni u Okeaniji (12,6 mg/m³) i južna Amerika (15,6 mg/m³).

Zagađenje vazduha se smanjilo u Evropi i Sjevernoj Americi između 2000. i 2019. ali se povećalo u južnoj Aziji, Australiji i Novom Zelandu, Južnoj Americi i na Karibima.

Ovaj vid zagađenja imao je sezonski obrazac. U sjeveroistočnoj Kini i sjevernoj Indiji, korišćenje fosilnih goriva za grijanje domova dovelo je do najvećeg zagađenja vazduha tokom zime. Ali suprotan obrazac primijećen je na istočnoj obali Sjeverne Amerike, gde je PM 2.5 dostigao vrhunac u ljetnjim mjesecima.

Istraživači su rekli da su požari i pješčane oluje u vezi sa klimatskim promjenama takođe mogli da doprinesu zagađenju vazduha u jugoistočnoj Australiji 2019.

„Ova studija pruža duboko razumijevanje trenutnog stanja zagađenja vazduha i njegovog uticaja na zdravlje ljudi“, kaže Juming Guo, istraživač kvaliteta vazduha sa Univerziteta Monaš.

On je dodao da „sa ovim informacijama, kreatori politike, zvaničnici javnog zdravlja i istraživači mogu bolje da procijene kratkoročne i dugoročne zdravstvene efekte zagađenja vazduha i razviju strategije za ublažavanje zagađenja vazduha“.

Uticaj na zdravlje ljudi

Zagađenje PM 2.5 česticama nastaje prilikom sagorijevanja fosilnih goriva, izbog izduvnih gasova automobila, požara, ali i zbog upotrebe peći na gas.

Kada udišemo ove sitne čestice, one prolaze kroz sluznicu pluća. To može da izazove upalu, dovede do pogoršanja astme i hronične opstruktivne bolesti pluća.

Otrovne čestice mogu da prodru i u krvne sudove, prouzrokujući njihovu upalu, a kod nekih ljudi može da dovede i do moždanog udara. One mogu da dovedu do stvaranja ugrušaka koji oštećuju srce ili mozak.

Ovaj rad je objavljen u The Lancet Planetari Health