Agencija za sprečavanje korupcije (ASK) izradila je i objavila Procjenu efikasnosti i efektivnosti treće generacije planova integriteta, analitički dokument kojim se vrši procjena praktičnog uticaja mjera iz planova integriteta organa vlasti na sprečavanje korupcije i daju preporuke za unapređenje antikorupcijskih mehanizama.

- Dokument daje detaljan pregled stepena ispunjenosti obaveza iz zakona značajnih u kontekstu borbe protiv korupcije, nepravilnosti prijavljenih organima vlasti, utvrđuje postojanje relevantnih procedura, obuka na teme etike i integriteta, i mjeri stepen transparenosti u radu i kvaliteta plana integriteta - navode iz ASK.

Treći ciklus planova integriteta obuhvata period 2020-2021. godine, a procjena efikasnosti i efektivnosti treće generacije uglavnom se bazira na upitnicima koje su organi vlasti popunili 2022. godine, ali i na analizi važećih planova integriteta, izvještaja o njihovom sprovođenju i drugih relevantnih dokumenata. Upitnike priprema Agencija, fokusirajući se na najznačajnije radne procese koji bi trebalo da budu obuhvaćeni opštim i posebnim oblastima rizika u planovima integriteta.

- Organi vlasti u odnosu na koje je vršena procjena svrstani su u deset sistema: državna uprava i drugi državni organi, jedinice lokalne samouprave, pravosuđe, zdravstvo, socijalna i dječja zaštita, kultura, prosvjeta, nezavisni i regulatorni organi, preduzeća čiji je osnivač država i preduzeća čiji je osnivač opština - navode iz ASK.

U analizi je, kako navode, zabilježeno kontinuirano smanjenje intenziteta rizika tokom sprovođenja treće generacije planova integriteta, na ukupnom nivou i na nivou svih deset sistema pojedinačno. Iako je treća generacija planova integriteta imala značajnih efekata na savladavanje identifikovanih rizika od korupcije, učinkovitost je, ipak, bila niža u odnosu na drugu, što je u najvećoj mjeri prouzrokovano pandemijom virusa kovid-19 i čestim organizacionim promjenama u organima vlasti tokom trećeg ciklusa.

- Imajući to u vidu, a s obzirom na učestalost promjena menadžera integriteta u organima vlasti, analizom je preporučeno da se uloga menadžera integriteta dodatno afirmiše, te da se razmotri pitanje profesionalizacije te pozicije, što je Agencija i ranije ohrabrivala - navode u saopštenju.

U svojoj trećoj generaciji, najviše efekata imali su planovi integriteta u nezavisnim i regulatornim organima, a najmanje u jedinicama lokalne samouprave i zdravstvenim institucijama.

- Naročito je uočljivo da sisteme lokalne samouprave i zdravstva karakteriše kontinuiran i drastičan pad efikasnosti i efektivnosti planova integriteta tokom tri do sada završena ciklusa, pa je analizom prepoznata potreba da se u periodu koji slijedi pažnja prioritetno posveti pružanju podrške opštinama i zdravstvenim institucijama u stvaranju uslova za uspostavljanje i primjenu antikorupcijskih mjera - navode iz ASK.

Kada su u pitanju organi socijalne i dječje zaštite, kako ističu, kod kojih je zabilježeno kontinuirano smanjenje nivoa efektivnosti planova integriteta, činjenica da su oni pri završetku trećeg ciklusa bili predmet sprovođenja Metodologije za procjenu primjene antikorupcijskih mjera navodi na očekivanje da će nivo efikasnosti i efektivnosti tokom četvrtog ciklusa rasti, što potvrđuju i preliminarni nalazi iz predstojeće analize sprovođenja planova integriteta. Sistem socijalne i dječje zaštite je i odabran da bude predmet procjene upravo zbog manje uspješnosti u sprovođenju planova integriteta u odnosu na druge sisteme u prethodnom periodu.

Prema procjeni organa vlasti izraženoj u popunjenim upitnicima, kao i u svim prethodnim izvještajima o donošenju i sprovođenju planova integriteta, najmanje uspjeha u savladavanju identifikovanih rizika organi vlasti imali su u oblasti „Kadrovska politika, etično i profesionalno ponašanje zaposlenih“. Oblast kadrovske politike inače karakteriše najveći broj rizika visokog intenziteta, kao i najniži stepen realizacije mjera.

Procjena efikasnosti i efektivnosti planova integriteta do sada je vršena dva puta, i to u okviru dva izvještaja o donošenju i sprovođenju planova integriteta – za 2018. i 2020. godinu. Uvidi do kojih Agencija na ovaj način dolazi pomažu joj da jača rad javnog sektora, identifikujući oblasti u kojima je potrebno unapređenje primjene antikorupcijskih alata i u tom kontekstu usmjeravajući svoju podršku.