Prema podacima SZO u svijetu postoji oko 1,3 milijarda korisnika duvanskih proizvoda, pri čemu 80 odsto njih živi u zemljama sa niskim i srednjim prihodima, gdje je teret nastao zbog bolesti i smrti uzrokovanih pušenjem najveći.  Nacionalni dan kontrole duvana će se, ove godine, obilježiti zajedno sa Kliničkim centrom Crne Gore i Medicinskim fakultetom UCG u holu poliklinike KCCG.

Korisnici zdravstvenih usluga će, 11.11.2022. godine od 11h do 13h biti u prilici da dobiju savjet od stručnjaka iz oblasti pulmologije i javnog zdravlja. Takođe, će biti u prilici da izmjere visinu krvnog pritiska i odrede nivo glukoze u krvi.

- Takođe, SZO upozorava  da duvan ubija više od 8 miliona ljudi godišnje, uključujući oko 1,2 miliona smrti nastalih zbog izlaganja pasivnim uticajima duvanskog dima, što posebno pogađa djecu i mlade. Uzimajući  u obzir sve vrste duvanskih proizvoda (cigarete, elektronske cigarete, snus, snuf, duvan za lule, duvan za žvakanje…), poslednjih godina se evidentiraju među korisnicima, u sve većem broju žene i mladi. Navedeni trend je posebno naglašen u Evropi, gdje 19% žena aktivno koriste duvanske proizvode, u poređenju sa 7 odsto korisnica, koliko ih ima u svijetu- saopšteno je iz Instituta za javno zdravlje.

U Crnoj Gori se među  pripadnicima odrasle  populacije, starosti, od 15 do 64 godina, u poslednjoj deceniji, evidentira tendencija rasta prevalencije upotrebe duvanskih proizvoda.

- Prema podacima poslednjeg istraživanja ponašanja stanovništva, zastupljenost pušača u opštoj populaciji iznosi 35,4%, što je značajno više u odnosu na evropsku populaciju. Navedeno istraživanje je pokazalo da je, još 17,1% populacije nekada tokom života koristilo duvanske proizvode, što znači da je samo 47,6% ili manje od polovine stanovnika tokom cijelog života apstiniralo od pušenja. Među ženama u Crnoj Gori, zabilježeno je 34,5% onh koji koriste duvanske proizvode, što je značajno više u poređenju i sa Evropom, a posebno sa svjetom. Pri tome, treba naglasiti da je u populaciji mlađih žena, starosti između 15 i 24 godine, prevalencija veća, za čak 1%, nego među muškarcima iste starosti. Procjenjuje se da su promjene u vrijednostima i vjerovanjima uslovile promjene u stavovima kod crnogorskih žena, što je uslovilo i promjene u njihovom ponašanju. S obzirom da su novi obrasci ponašanja u Crnoj Gori, kada je riječ o upotrebi duvanskih proizvoda, neusklađeni sa zdravljem, razumljivo je da se komplikacije upotrebe duvanskih proizvoda javljaju u sve ranijoj životnoj dobi žena i da su ishodi sve češće ozbiljniji i komplikovaniji za tretman. Osim toga, zbog pušenja žena u trudnoći i tokom ranog razvoja djeteta, komplikacije su često evidentne i u dječijem dobu- pojašnjeno je iz IJZ-a.

Mada su podaci pokazali da je prevalencije pušenja, u populaciji Crne Gore, najviša među stanovništvom starosti između 45 i 54 godina (iznosila je gotovo 45%), ostvaruje se značajan rast vrijednosti ovog pokazatelja i među mladima.

- Naime, broj korisnika duvanskih proizvoda je značajno povećan i među petnaestogodišnjacima (GYTS) i među šesnaestogodišnjacima (ESPAD). Posebno je povećana zastupljenost mladih pušača muškog pola i iznosi oko 11% među petnaestogodišnjacima, što je dvostruko više u odnosu na predhodno istraživanje. Zastupljenost među šesnaestogodišnjacima iznosila je 18%, što je značajno više nego u predhodnom istom istraživanju. Kod djevojaka se bilježi tendencija povećanja nakon 16-te godine  i u 18-oj je bila veća nego kod vršnjaka muškog pola, kako je već istaknuto. S obzirom da su pomenuta istraživanja ukazala da se sve češće smanjuje starosna dob kada se počinje sa eksperimentisanjem sa duvanom, razumljivo je da su i komplikacije nastale zbog upotrebe sve izraženije i kompleksnije. Osim toga, dokazano je da je nikotin iz duvana uzrok  pojave bolesti zavisnosti, koja je, kod mladih, vrlo često povezana sa upotrebom drugih psiho-aktivnih supstanci tokom života. Duvanska zavisnost je priznata kao bolest u:  Međunarodnoj klasifikaciji bolesti SZO (ICD-10) i  Američkom psihijatrijskom udruženju za dijagnostiku i statistiku (DSM-IV)- rečeno je iz IJZ-a.

Komplikacije upotrebe duvanskih proizvoda se mogu sagledati u različitim aspektima, ali su zdravstvene sa najtežim posljedicama, a pri tome su preventabilnog karaktera.

- Već duže vrijeme se ističe ozbiljnost upotrebe duvana, jer ono uzrokuje oboljenja respiratornog i kardivaskularnog sistema, a dokazano je da afektira i sve  ostale organe u tijelu. Takođe, povećava rizik nastanka velikog broja različitih malignih bolesti. Naime, postoje dokazana korelacija između pušenja i Ca pluća, kao najteže komplikacije upotrebe duvana. U Crnoj Gori, raste prevalencija  Ca pluća, sa sve većim učešćem žena u strukturi oboljelih, što se povezuje sa sve većom zastupljenošću žena među pušačima.  Osim Ca pluća, duvan se povezuje sa malignim oboljenjima drugih organa, kao što su: usna duplja, usane, grla (ždrijela i grkljana), jednjaka, uzrokuju mijeloidne leukemije, rak nosnih i paranazalnih sinusa, debelog crijeva, bubrega, jetre, pankreasa, želuca, jajnika, donjeg urinarnog trakta (uključujući bešiku, ureter i bubrežnu karlicu). Neke studije su, takođe, pokazale vezu između pušenja duvana i povećanog rizika od raka dojke, a poznato je da pušenje povećava rizik od raka grlića materice kod žena zaraženih humanim papiloma virusom- istakli su iz IJZ-a.

Autori ističu da, zbog vrlo teških posljedica, upotreba duvanskih proizvoda zahtijeva, kao i ostale bolesti vrlo ozbiljan pristup u smislu promocije nekorišćenja, prevencije korišćenja, odvikavanja i adekvatnog i kompetentnog tremana posljedica.

- Ograničenje upotrebe duvanskih proizvoda na javnim mjestima, u Crnoj Gori, je značajno unaprijeđeno, ali još uvijek postoje mogućnosti za poboljšanje.  Posebno je važno ukazati da  najveći broj mladih i sada smatra da se duvanski proizvodi veoma lako nabavljaju i da su njima dostupni, iako je zakonska zabrana prodaje duvanskih proizvoda maloljetnicima, na snazi. Cijene cigareta su povećane, ali još uvijek nisu dostigle vrijednosti po kojima se prodaju u zemljama u kojima kontrola duvana ima dugu tradiciju. Mladi nepušači navode da se smanjuje izloženost pasivnom uticaju duvanskog dima u kućama, ali su izloženi uticaju na javnim mjestima, zbog upotrebe duvana od strane njihovih vršnjaka. Pored uticaja na zdravlje, korišćenje duvanskih proizvoda ostvaruje vrlo negativne efekte i po životnu sredinu. Ako se uzme u obzir da se godišnje proizvede šest biliona cigareta, ili oko 300 milijardi pakovanja (po 20 cigareta), koji teži oko šest grama, zaključuje se da se ukupno stvori oko 1 800 000 tona otpada, koji čine papir, mastilo, celofan, folija i lijepak. Kada se ovoj masi doda i čvrsti otpad nastao od kartonskih kutija i boksova cigareta za distribuciju i pakovanje, povećava godišnju količinu čvrstog otpada na najmanje 2 000 000 tona. Takođe, opušci cigareta spadaju u najčešće bačeni otpad, koji sadrži opasne materije, kao što je arsen, olovo, nikotin i formaldehid i lagano se prebacuju u vodene površine i zemljište- navode iz IJZ-a.

Emisije gasova koje uslovljava duvan povećava nivo zagađenja vazduha u gradovima, a duvanski dim sadrži ugljen dioksid, metan i azotni oksidi  - gasove staklene bašte koji zagađuju unutrašnju i spoljašnju sredinu.

- Uticaj na okolinu ostvaruje se i zbog toga što se skoro 200 000 hektara zemljišta koristi za gajenje i sušenje duvana, zbog čega je potrebno izvršiti deforestaciju (sječa šuma), što uslovljava gubitak biodiverziteta, erozije i degradacije zemljišta, zagađenja vode i porasta atmosferskog ugljen-dioksida. Gajenje duvana obično zahtijeva značajno korišćenje hemikalija, i to pesticida, đubriva i regulatora rasta, što dodatno može izazivati zagađenja izvorišta vode. Takođe, procjenjuje se da je neophodno uništiti oko devet miliona stabala kako bi se proizvela potrebna količina šibica. Osim toga, elektronske cigarete sadrže plastične kertridže sa tečnošću elektronskih cigareta ne može ponovo koristiti niti reciklirati, jer kompanije imaju tendenciju da prodaju kertridže za jednokratno upotrebu- poručuju iz IJZ-a.