To je u intervjuu za "Dan" ocijenio prof. dr Mehmedin Tahirović, profesor bezbjednosti na Univerzitetu "Donja Gorica".
Kako se neslaganja pojedinih članova Savjeta za odbranu i bezbjednost odražavaju na sam sektor odbrane, ali i na čitav sistem bezbjednosti?
– Ustav Crne Gore propisuje članom 95, tačkom 2, da predsjednik Crne Gore komanduje Vojskom na osnovu odluka Savjeta za odbranu i bezbjednost. Članom 130 Ustava Crne Gore propisano je da Savjet za odbranu i bezbjednost ima sledeće nadležnosti: 1) donosi odluke o komandovanju Vojskom Crne Gore; 2) analizira i ocjenjuje bezbjednosnu situaciju u Crnoj Gori i donosi odluke o preduzimanju odgovarajućih mjera; 3) postavlja, unapređuje i razrješava oficire vojske; 4) predlaže Skupštini proglašenje ratnog i vanrednog stanja; 5) predlaže upotrebu vojske u međunarodnim snagama; 6) vrši i druge poslove utvrđene Ustavom ili zakonom. Članom 131, Ustav propisuje da Savjet za odbranu i bezbjednost Crne Gore čine: predsjednik Crne Gore, predsjednik Skupštine i predsjednik Vlade. Predsjednik Crne Gore je predsjednik Savjeta za odbranu i bezbjednost. Savjet za odbranu i bezbjednost funkcioniše na osnovu Statuta Savjeta, koji sada nije dostupan javnosti, ali je odranije poznato da Savjet u procesu donošenja odluka funkcioniše po principu konsenzusa, tj. jednoglasnog odlučivanja. Nijedan član Savjeta nema prioritet u odlučivanju. Takođe, ako makar jedan član Savjeta nije prisutan na sjednici, nije moguće donošenje odluka u nadležnosti Savjeta.
U konkretizaciji odgovora na Vaše pitanje, koje se prije svega odnosi na nedolazak na sjednicu Savjeta za odbranu i bezbjednost premijera Milojka Spajića 10. decembra, može se reći da, shodno rascjepu u jedinstvenom PES-u na premijerov i predsjednikov dio, koji je rezultirao padom vlasti u Podgorici i vanrednim izborima, imamo novu situaciju na političkoj sceni u Crnoj Gori. Nakon izbornih rezultata predsjednikov Pokret za Podgoricu je zajedno sa URA osvojio šest mandata i predstavljali su tas na vagi u formiranju nove/stare vlasti u Podgorici, odnosno mogu činiti većinu sa DPS-om i njegovim tradicionalnim saveznicima, ili sa PES-om i koalicijom "Za budućnost Podgorice". Po mojem mišljenju, na sceni je klasično političko nadgornjavanje i pritisci, pri čemu se koristi tako važna, tj. vitalna institucija kakva je Savjet za odbranu i bezbjednost.
Na osnovu analize dešavanja i pregovora svih grupacija o formiranju vlasti u Podgorici, penzionisanja i izbora novih sudija Ustavnog suda, mislim da je, dugoročno posmatrano, na sceni stvaranje političkog "konsenzusa" između premijera i predsjednika po modelu funkcionisanja i koordinacije političkog života u Crnoj Gori između DPS-a i SDP-a u dužem prethodnom periodu. Ovo bih ocijenio kao vrlo vještu manipulaciju javnošću Crne Gore, tj. zamajavanje i zbunjivanje javnosti tako što najodgovorniji politički subjekti u državi jedno pričaju, a sasvim drugo rade i realizuju u praksi.
Naravno, tome i te kako doprinose različite dezinformacije preko masovnih i nekontrolisanih društvenih mreža i neprofesionalnih i korumpiranih medija u Crnoj Gori. Svakako, ovo je izuzetno štetno za stvaranje profesionalnih i nezavisnih institucija, posebno u sistemu bezbjednosti, koji ima ključnu ulogu da obezbijedi kontinuiranu stabilnost i bezbjednost države i građana u procesu "tako željenih" evropskih integracija. Nažalost, partijska politizacija sistema bezbjednosti uzela je više maha nego što je to bilo prije 2020. godine, nakon okončanja trodecenijske vlasti jedne partije i njenih tradicionalnih koalicionih partnera.
Kako i koliko šteti VCG, ali i državi Crnoj Gori, direktna javna konfrontacija između načelnika Generalštaba VCG i ministra odbrane, što je postalo i predmet sudskih sporova?
– Na osnovu člana 38, tačka 3, Zakona o Vojsci Crne Gore, ministar odbrane odlučuje o prijemu u službu, prestanku službe i o drugim pravima i obavezama lica u službi u vojsci, u vezi sa službom u vojsci. U istom članu tačkom 6, regulisano je da ministar odbrane predlaže Savjetu za odbranu i bezbjednost postavljenje i razrješenje načelnika Generalštaba VCG.
S druge tačke gledišta, na osnovu člana 203 Zakona o VCG, profesionalnom vojnom licu služba u vojsci traje: oficiru i oficiru po ugovoru, podoficiru i podoficiru po ugovoru – do navršenih 35 godina staža osiguranja u efektivnom trajanju i navršenih 55 godina života. Izuzetno od st. 1 i 3 ovog člana, kad to potrebe službe zahtijevaju, ministar može, na predlog načelnika generalštaba, odnosno rukovodećeg lica u ministarstvu, profesionalnom vojnom licu produžiti vrijeme trajanja službe u vojsci, a najduže do dvije godine. U daljem tumačenju Zakona o VCG, članom 148, profesionalno vojno lice za koje je pokrenut postupak za prestanak službe u vojsci iz člana 147 stav 1 ovog zakona razrješava se dužnosti formacijskog mjesta na koje je postavljeno najkasnije danom prestanka službe. S obzirom da je načelnik Generalštaba VCG brigadni general Zoran Lazarević rođen 1967. godine i da je navršio 55 godina starosti i ima navršenih preko 35 godina staža osiguranja u efektivnom trajanju, ministar odbrane je imao i ima neupitno pravo da predloži Savjetu njegovo penzionisanje i prestanak aktivne vojne službe.
Treba napomenuti da je slučaj brigadnog generala Lazarevića i u prethodnom periodu bio interesantan. Naime, kao zamjenik načelnika Generalštaba VCG, na predlog ministarke odbrane Milice Pejanović Đurišić 2015. godine za njegovo unapređenje u čin brigadnog generala, kao član Savjeta za odbranu i bezbjednost, tadašnji predsjednik Skupštine Ranko Krivokapić se nije složio sa ovim predlogom i on nije unaprijeđen, iako je tada ispunjavao uslove za unapređenje. Kasnije, 2019. godine, kada je bio na dužnosti savjetnika vojnog predstavnika u Vojnom predstavništvu Crne Gore pri NATO-u i kada nije ispunjavao uslove za unapređenje u čin brigadnog generala, tadašnji ministar odbrane Predrag Bošković ga je predložio i Savjet je prihvatio taj predlog, svjesno kršeći Zakon o VCG. Istovremeno, u čin brigadnog generala unaprijeđen je i Zoran Bošković, koji je tada imao 62 godine starosti i unaprijeđen je bez zakonskih osnova. Suprotno tome, ja sam tada bio na dužnosti nacionalnog vojnog predstavnika (NMR) u Vrhovnoj savezničkoj komandi NATO za Evropu, SHAPE, Mons, Belgija, i posjedovao sam kao doktor nauka i postavljenjem na visoku poziciju sve uslove da budem unaprijeđen u isti čin. Umjesto unapređenja, kada su oni unaprijeđeni, meni je prekinut mandate poslije godinu i 11 mjeseci i penzionisan sam po hitnom postupku, sa rokom da se vratim u Crnu Goru za mjesec. Ovo je originalan primjer zloupotrebe Zakona o VCG i profesionalne diskriminacije u vojsci, naravno prije svega iz partijskih i politički motivisanih razloga, jer nijesam želio da istovremeno budem član DPS-a i profesionalno vojno lice.
Kao što se može vidjeti, u odgovoru na Vaše pitanje, u ovom slučaju nema nikakve dileme u sistemu nadležnosti. Treba napomenuti da je predsjednik Crne Gore (Jakov Milatović) kao član Savjeta očito ignorisao odredbe Zakona o VCG i nadležnosti ministra odbrane. Sličan slučaj bio je sa imenovanjem direktora Uprave policije, kada su nadležnosti ministra unutrašnjih poslova Danila Šaranovića ignorisane od strane premijera Milojka Spajića. Mislim da ovdje nema nikakve slučajnosti i da predsjednik i premijer koordinisano rade, ali da to javnosti vješto drugačije predstavljaju, svakako iz političkih razloga i na štetu institucija i profesionalizma u VCG i Upravi policije.
Da li ovakva javna istupanja ključnih aktera u oblasti odbrane i bezbjednosti ukazuju na nezrelost donosilaca političkih odluka?
– Kao profesionalac iz oblasti bezbjednosti i međunarodnih odnosa, radio sam u JNA, u Vojnoj akademiji KoV u Beogradu, osam godina, Institutu za strategijska istraživanja pet godina, takođe u Beogradu, pet godina u Policijskoj akademiji u Danilovgradu, 12 godina u Ministarstvu odbrane i VCG. Dužnosti u MO, MUP-u, vojsci i policiji obavljao sam na ukupno 18 različitih pozicija, uz istovremeno akademsko usavršavanje i angažovanje u zemlji i inostranstvu, i pouzdano mogu ustvrditi da ni u kakvim okolnostima u našem društvu nema slučajnosti, niti političke nezrelosti, kako to vi kao novinar nazvaste u ovom pitanju.
Cilj aktuelnih – naravno i prethodnih – donosilaca odluka u Crnoj Gori je beskrupolozna borba za političku moć na što duži vremenski period. Naravno, i okruženje, tj. geografska i fizička postojanost na Balkanu, ide im naruku. Smatram da naše društvo i građani bilo koje konfesije ili etničke zajednice nijesu dostigli dovoljan nivo obrazovanja i svijesti o stepenu manipulacija stranačkih subjekata u političkom životu Crne Gore. Partizam koji je na sceni u našoj državi u potpunosti ignoriše razvoj nezavisnih institucija sistema i sve je podređeno pridobijanju glasova građana.
