CEES: Od cijene struje i političke stabilnosti zavisi rast inflacije

Iz Centra za ekonomske i evropske studije (CEES) upozorili su da je neophodno što prije usvojiti državni budžet, prije svega zbog prispijeća obaveza otplata duga, za šta je Crnoj Gori neophodno oko milijardu eura.

Kako su naveli iz CEES-a za Mina-biznis, zabrinjava to što je godina počela sa privremenim finansiranjem, ako se ima u vidu i finansiranje deficita budžeta.

Komentarišući predloženi budžet za ovu godinu, iz CEES-a su kazali da on ukazuje na brži rast tekuće potrošnje od izvornih prihoda.

To će povećati deficit budžeta na blizu 280 miliona eura usljed povećanja tekuće budžetske potrošnje i smanjenja prihoda od direktnih poreza.

– Na strani tekuće potrošnje, povećava se učešće transfera za socijalnu zaštitu na čak 13 odsto BDP-a, dok je planirano učešće kapitalnog budžeta svega 4,3 odsto, što ukazuje da neće biti značajnijeg doprinosa investicione potrošnje rastu BDP-a – tvrde u CEES-u.

Kako su objasnili, planirano učešće kapitalnog budžeta u ukupnom budžetu i u BDP-u je neznatno veće, dok je značajnije povećanje učešća tekućeg budžeta.

Imajući u vidu projektovani rast budžetskog deficita i obaveze po osnovu otplate duga u ovoj godini, javni dug će se u ovoj godini i na srednji rok povećati.

Zaposlenost je za deset mjeseci rasla po stopi od 5,4 odsto, a prosječne stope rasta imaju silazni trend. Zarade su prosječno rasle po stopi od 7,7 odsto za period januar-oktobar prošle godine.

Snažan rast potrošnje, pad izvoza i rast uvoza

Iz CEES-a su istakli da su crnogorsku ekonomiju u prošloj godini karakterisali snažan rast potrošnje domaćinstava za tri kvartala, sa prosječnom realnom stopom od 8,3 odsto, stabilan rast potrošnje države i bruto investicija od 1,9 odsto, odnosno 9,7 odsto, pad izvoza robe i usluga od 6,4 odsto i rast uvoza od 3,4 odsto.

Kako su dodali su iz CEES-a, ekonomski rast je bio sporiji u odnosu na 2023, a prosječna stopa rasta iznosila je 3,1 odsto u prva tri kvartala, a tome je posebno doprinio pad prihoda od turizma 3,6 odsto.

– Pod pretpostavkom stabilnih kretanja u četvrtom prošlogodišnjem kvartalu, procjenjujemo da je realni rast ekonomije u prošloj godini iznosio oko 3,2 odsto. U ovom periodu crnogorska ekonomija je poslovala u relativno stabilnim uslovima, uz snažan uticaj investicija u građevinarstvo i investicija iz Srbije i Rusije, Turske i Njemačke – dodali su iz CEES-a.

U CEES-u smatraju da je izazov to što je model rasta ekonomije u ovom periodu znatno oslonjen na visok rast investicija u građevinski sektor, koji mora biti privremenog karaktera.

– Neminovna stabilizacija i pad aktivnosti u građevinarstvu vodio bi padu ukupne ekonomske aktivnosti, padu potrošnje domaćinstava, padu potrošnje države kroz pad budžetskih prihoda, a kao posljedica ovih kretanja, padao bi i uvoz robe i usluga – poručili su iz Centra za ekonomske i evropske studije.

Ako ne usvojimo budžet, štetu će imati svi

Predsjednik Skupštine i lider Nove srpske demokratije Andrija Mandić pozvao je opoziciju da umjesto opstrukcija učestvuje na sjednici parlamenta 21. januara, na kojoj će se glasati o budžetu i važnim zakonima koje je predložila Vlada.

– Mislim da bi bilo nekorektno da u trenutku kada treba da izglasamo budžet opozicija u Skupštini to spriječi. Svi građani Crne Gore znaju šta znači izglasavanje budžeta i drugih važnih zakona koje je predložila Vlada – kazao je Mandić za portal RTCG.

Kada je riječ o inflaciji, u CEES-u smatraju da su turbulentna kretanja cijena u prethodnom periodu uslovljena uticajima pandemije, rastom cijena hrane i energenata uslovljenim pogoršanjem geopolitičke situacije, ali i internim uticajima vezanim za visok rast zarada i zaposlenosti u ekonomiji kroz direktne i indirektne efekte, kao i kroz rast penzija.

– Povećanje penzija najavljeno za januar ove godine, uz pad realnih minimalnih penzija, uticaće na marginalno povećanje potrošnje domaćinstava oko 2,6 odsto. Trend kretanja cijena u prošloj godini i stabilno makroekonomsko okruženje uslovili bi procijenjeni pad prosječne godišnje inflacije u prošloj godini od 3,4 odsto na 2,6 odsto u ovoj godini – kazali su iz CEES-a.

Sjednica Skupštine 21. januara, poslanici će razmatrati budžet

Prema njihovim riječima, važan faktor je i inflacija u eurozoni, koja je najvažniji trgovinski partner Crne Gore, i koja je u oktobru iznosila dva odsto, a u novembru 2,2 odsto.

– I dalje nije jasno da li će doći do značajnijih promjena cijena za električnu energiju i vodosnabdijevanje, koje bi svakako uticale na ukupan rast cijena i zahtjeve za indeksiranje zarada, a time i aktiviranje povratne sprege rasta cijena i zarada – rekli su iz CEES-a.

Saopštili su da posljednji dostupni podaci poređenja profita i zarada, iz 2023. godine, pokazuju da profit može da odigra ulogu amortizera u epizodama povećane inflacije, jer se cjenovni pritisci povećanja zarada mogu kompenzovati smanjenjem profita i time suzbiti efekte povratne sprege rasta zarada i cijena.