Siva ekonomija i nelojalna konkurencija, nedostatak radne snage, neadekvatna zakonska rješenja, spora naplata potraživanja i neefikasna javna administracija pet su najvećih biznis barijera u Crnoj Gori, pokazalo je istraživanje Privredne komore (PKCG) o poslovnom ambijentu.

- PKCG u kontinuitetu prati i analizira uslove poslovanja, identifikuje ključne šanse i izazove, te na osnovu neposredne komunikacije sa kompanijama, pokreće inicijative i predlaže konkretne mjere za otklanjanje ograničenja i unapređenje poslovnog ambijenta-rekli su agenciji Mina-business iz te privredne asocijacije.

Oni su dodali da je pogoršanje ekonomskih prilika, usljed pandemijske i krize izazvane ruskom agresijom na Ukrajinu, bilo povod za ozbiljno preispitivanje stanja i prilika na tržištu, prije svega analizu poslovnog ambijenta, biznis barijera i drugih ograničenja koja utiču na održivost i razvoj domaćih kompanija.

PKCG je istraživanje sprovela u martu, a upitnik je obuhvatio 127 pitanja razvrstanih u osam oblasti koje determinišu uslove poslovanja u Crnoj Gori - poreski sistem, javne nabavke, tržište rada, infrastruktura, administracija, vladavina prava, digitalizacija i digitalna transformacija i pristup izvorima finansiranja, kao i dvije dodatne oblasti koje se odnose na biznis barijere i očekivanja u narednom periodu.

Istraživanje je sprovedeno na reprezentativnom uzorku od 382 preduzeća različite veličine, iz svih regiona i djelatnosti.

- Analiza je koncipirana na način koji omogućava uporedivost rezultata istraživanja tokom godina, što je čini pogodnim alatom u pružanju podrške privredi, ali i javnom sektoru u cilju unapređenja poslovne klime koja je u krajnjem osnovni preduslov ekonomskog rasta- objašnjeno je iz PKCG.

Oni su dodali da rezultati istraživanja, odnosno identifikovani izazovi, predstavljaju značajan input u definisanju prioriteta PKCG u kontekstu poboljšanja uslova poslovanja, ali će biti i nezaobilazan argument kojim bi trebalo da se vode donosioci odluka prilikom kreiranja mjera ekonomske politike.- Procjena sveukupnog stanja poslovnog ambijenta je umjereno nepovoljna, 2,41 što je u nivou očekivanja do kraja ove godine, ali i znatno lošije u odnosu na period prije pandemije od 3,05. Zabrinjavajuće je što je preko polovine anketiranih dalo dvije najlošije ocjene na pitanje o poslovnom ambijentu do kraja godine- pokazalo je istraživanje.

Nepovoljne prosječne ocjene zabilježene su, kako su pokazali rezultati, kod svih oblasti i niže su od zadovoljavajuće/umjerene, odnosno srednje ocjene. Najnižom prosječnom ocjenom privrednici su ocijenili oblast pristup finasijama, dok su najvišu iskazali u domenu digitalizacije.

- Ipak, bez obzira što su prosječne ocjene po oblastima, kao i opšta prosječna ocjena istraživanja na relativno niskom nivou, što ukazuje na nezadovoljstvo privrede poslovnim ambijentom, analizirajući odgovore na pojedina pitanja u okviru navedenih oblasti, uočavaju se i pozitivni stavovi privrednika- kazali su iz PKCG.

Oni su saopštili da su u dijelu poreski sistem najbolje ocijenjeni visina poreza i doprinosa na zarade.

- Više od polovine ispitanika je saopštilo da su te stope umjerene. Pozitivan stav je vidljiv i u oblasti javnih nabavki u dijelu poštovanja roka izmirenja obaveza od države, a u okviru tržišta rada privrednici su najbolje ocijenili znanje i vještine zaposlenih, te njihovu digitalnu pismenost. Infrastruktura je prema ocjeni privrednika na umjereno niskom nivou, dok je u okviru nje nešto pozitivniji stav po pitanju vodosnabdijevanja, internet infrastrukture i kvaliteta snabdijevanja električnom energijom- pokazali su rezultati istraživanja.

U oblasti administracije, transparentnost i efikasnost carinske i poreske je na nešto većem nivou od ostale državne i lokalne administracije. Takođe, na zadovoljavajućem nivou je i procedura registracije preduzeća.

- Veoma je važno da privrednici prepoznaju koliko veliki značaj ima digitalna transformacija za rast biznisa, što je ključna pretpostavka za dalji napredak u ovoj oblasti- rekli su iz PKCG.

Opšti zaključak je, kako su naveli, da su kompanije u određenoj mjeri zadovoljne pojedinim segmentima u okviru navedenih oblasti, ali da postoji mnogo prostora za unaprjeđenje poslovnog ambijenta. Oni su saopštili da su poreski sistem privredni subjekti ocijenili prosječnom ocjenom 2,22, što znači da fiskalne i parafiskalne namete smatraju umjereno visokim.

- Pored akciza, privreda je ocijenila visokom i stopu poreza na dodatu vrijednost (PDV), dok su kod parafiskaliteta to naknade izvršiteljima i lokalne naknade-  pokazala je analiza.

Prosječna ocjena vezana za javne nabavke bila je 2,55, što je blizu zadovoljavajućeg nivoa. Prostora za dalje unapređenje ima kod zakonske regulative u toj oblasti, kao i u dijelu koji se odnosi na procedure i rad državnih organa.

- Prosječna ocjena za oblast tržišta rada iznosi 2,81 i veća je od prosječne ocjene poslovnog ambijenta. Ono što se prepoznaje kao izazov jesu visok stepen zloupotrebe bolovanja, te procedure i troškovi registracije stranaca. Takođe, privrednici nijesu zadovoljni ponudom kadra na tržištu rada, što ukazuje na strukturnu nezaposlenost, odnosno neusklađenost tržišta rada i sistema obrazovanja- rekli su iz PKCG.

Prosječna ocjena za oblast infrastrukture iznosi 2,25 i ispod je prosječne ocjene poslovnog ambijenta.

- Zabrinjavajuće nisko je ocijenjen kvalitet željezničke infrastrukture, visoka putarina kroz tunel Sozinu i cijena električne energije. Takođe, gotovo sve ostale stavke su nisko ocijenjene osim vodosnabdijevanja i kvaliteta internet infrastrukture. Imajući u vidu značaj turizma za našu zemlju, imperativ mora biti na unaprjeđenju avio dostupnosti, te uspostavljanju direktnih avio linija sa važnim emitivnim tržištima- naveli su iz PKCG.

Oni su dodali da je javna administracija sa prosječnom ocjenom 2,59 iznad prosjeka ankete. Prosječnu ocjenu tog poglavlja umanjuje stav privrednika o efikasnosti administracije i visini troškova povezanih sa procedurom prikupljanja dokumentacije i prijavom građevinskih radova, te procedurom nakon završetka objekta, odnosno njegovom uknjižbom.

Istraživanje je pokazalo da čak 93 odsto ispitanika smatra da je reforma administracije neophodna. Prosječna ocjena za oblast vladavine prava je 2,38, što označava umjereno nizak nivo.

- Izuzetno loše su ocijenjeni brzina rješavanja stečajnih postupaka, poštovanje prava intelektualne svojine, što uz naglašenu selektivnu primjenu zakona predstavlja vrlo bitne ograničavajuće faktore u podizanju konkurentnosti, ali i privlačenju stranih investicija-kazali su iz PKCG.

Prosječna ocjena za oblast digitalizacije i digitalne transformacije iznosi 2,82 i veća je od prosječne ocjene poslovnog ambijenta od 2,41, i ujedno najbolje ocijenjena oblast u anketi.

- Ipak, prostor za unapređenje postoji kada je u pitanju zakonodavni okvir, brzina procesa digitalne transformacija društva i učešće e-commerce u ukupnoj prodaji- rekli su iz PKCG.

Pristup izvorima finansiranja za mikro, mala i srednja preduzeća i dalje je izrazito neadekvatan, o čemu govori podatak da je ova oblast najlošije ocijenjena, sa samo 1,68.

- Velike kompanije su bolje ocijenile ovu oblast, kao i sektori trgovine i informisanja i komunikacija. Niskoj prosječnoj ocjeni doprinjele su, visoke kamate i kolaterali za sve vrste kredita, sa ocjenama nižim od prosječne, dok je samo ocjena koja se odnosi na složenost procedura i troškove dobijanja kredita iznad prosječne za ovu oblast- pokazala je analiza PKCG.

Većina ispitanika smatra da je potrebno kreirati posebne oblike finansiranja rizičnih i novih kredita, te proširiti izbor i izvore finansiranja. U tom pravcu je i njihov stav da bi trebalo osnovati Garantni fond.

Iz PKCG su saopštili da su očekivanja privrednika za ovu godinu blago optimistična. Glavni razlozi za optimizam su rast prometa, ličnih dohodaka, poslovnih rezultata, investicija, dok su uporište za negativne prognoze nepovoljnosti iskazane po pitanju rasta troškova, kamatnih stopa i inflacije.

Posebno važna su pozitivna očekivanja po pitanju zaposlenosti, gdje 41 odstoispitanika očekuje rast, 49 odsto isti nivo, a svega deset odsto pad.

- Sumirajući rezultate ankete jasno se uočavaju oblasti u kojima je potrebno uložiti dodatni napor u cilju poboljšanja uslova poslovanja, što će rezultirati podizanjem opšteg nivoa konkurentnosti, većom zaposlenošću, te održivim razvojem privrede- kazali su iz PKCG.