Razvoj srpskog srednjovjekovnog rudarstva vezuje se upravo za početak vladavine kralja Uroša I. Prema poznatim podacima, rudarsku proizvodnju pokrenuli su njemački rudari Sasi, koji su se naselili u Srbiji sredinom XIII vijeka. Po svoj prilici, oni su u Srbiju došli iz istočne Ugarske (Transilvanije) usljed najezde Mongola 1241/1242. Tu tvrdnju donekle potvrđuje i činjenica da se rudarsko mjesto Brskovo kao trgovački centar pominje već 22. avgusta 1243. godine u jednom dokumentu iz kotorskog arhiva. Naime, iako se u rečenom dokumentu izričito ne pominju Sasi, činjenica da su, kako se iz isprava vidi, kotorski trgovci željeli da za sebe zadrže prednost izvoza u Brskovo u odnosu na susjedne primorske gradove svjedoči o njegovom privrednom usponu koji se može dovesti u vezu sa razvojem Brskova kao rudarskog mjesta.Takođe, Brskovo i Sasi pominju se u "Stonskoj povelji", u kojoj se navodi da kralj prilaže i planinu Smrečnik u Brskovu, a omeđavajući ga navodi da se nalazila "ouz brýdo nad Sase za Lopatou (?)", te ukoliko se prihvati hipoteza da je izdao malo po dolasku na presto, i ona bi svjedočila o prisutnosti Sasa i razvitku Brskova kao rudarskog mjesta u podnožju Bjelasice već malo poslije 1243. godine.
Poznato je da su Sasi kao vješti rudari donijeli sa sobom i razvijenu tehnologiju rudarske proizvodnje, te su usljed njihove rudarske aktivnosti u Brskovu eksploatisani metali, i to srebro, glamsko srebro i bakar. Zbog svojih aktivnosti, uživali su i posebnu autonomiju, te je tako po uzoru na uređenje koje su donijeli iz otadžbine u Brskovu formirana prva saska opština. Imali su svog kneza, katoličku crkvu, a kako se iz kasnijih izvora vidi i autonomno sudstvo. Rudarska aktivnost Sasa u Brskovu i naseobina koju su osnovali brzo su privukli trgovce, prije svega iz Kotora i Dubrovnika, a zatim i iz italijanskih gradova, što je uticalo ne samo na razvoj trgovine, već i zanatstva. To je, uz rudarski zamah, obezbjeđivalo značajne prihode za srpskog kralja i ogroman privredni uspon koji je doživljavao svoj puni zamajac. Sasi su krajem XIII i početkom XIV vijeka osnovali kolonije i u drugim rudarskim mjestima (Rudniku, na rudarskom području Kopaonika, u Rogozni, Novom Brdu), ali se ne može pouzdano utvrditi da li su za to zaslužni Sasi iz Brskova, ili su pristizale njihove nove skupine.
Brskovo se pominje u ugovoru između kralja Uroša i Dubrovčana od 23. avgusta 1254. kojim se, između ostalog, regulišu trgovačke povlastice, te se dozvoljava Dubrovčanima "da gréd Ú na Býrskovo", tj. da dolaze u Brskovo. Ta mjera je uslijedila poslije smirivanja tenzija između kralja Uroša i Dubrovčana nastalih usljed crkvenog spora u Primorju i s tim povezanih Uroševih ratnih dejstava protiv Opštine, što je svakako bilo od velikog značaja za Dubrovčane, čija je glavna djelatnost bila trgovina. Brskovo je bilo povezano razgranatom mrežom puteva kako s primorskim gradovima tako i s trgovima u unutrašnjosti Srbije. Posebno je prednjačila trgovina s Dubrovnikom, gdje su se, pored metala, izvozili i vosak, koža, krzno i druga roba, a odakle su se uvozili so, začini, vino i tkanine.
Razvitak Brskova kao rudarskog i trgovačkog mjesta i njegova potvrda u izvorima već od vremena kralja Uroša navela je istraživače da upravo eksploataciju srebrne rude, a samim tim i početak kovanja, "novog" srpskog novca opredijele takođe u pomenuti period i pripišu ga kralju Urošu. Važno je napomenuti i da je rudarska proizvodnja zahvatala širu oblast od Brskova, ali je na njemu bila najaktivnija. Nedavna arheološka istraživanja donijela su nova saznanja o ostacima brskovskog utvrđenja i naselja. U zaleđu utvrđenja obrazovani su naselje i trg. Novootkrivena Saška crkva je bila hram za rimokatoličko stanovništvo, prije svega rudare i trgovce iz Primorja, i bila je posvećena Sv. Nikoli, a iako dokumenti ne bilježe, nesumnjivo je u Brskovu bilo i pravoslavnih hramova.
Kao važno rudarsko mjesto i trg, Brskovo se pominje i u vrijeme Uroševih nasljednika, a njegov značaj počeo je da opada poslije sloma Srpskog carstva, do kada je i rudnik bio aktivan, te se kao trgovačko mjesto pominje i početkom XV vijeka.
PRIREDIO:
MILADIN VELjKOVIĆ
(KRAJ)
Коментари (0)
Оставите свој коментар