Istorija nas uči da odnosi između susjednih država nikada nijesu bili idealni i da su uvijek složeni i komplikovani u raznih svojim aspektima. Kakvi su oni bili između Jugoslavije i Austrije u određenom periodu, otkriva nam u svoj knjizi "Odnosi Jugoslavije i Austrije 1945–1955", poznati srpski istoričar srednje generacije, dr Petar Dragišić. Knjigu je 2013. godine izdao Institut za noviju istoriju Srbije iz Beograda, na kome je Dragišić zasposlen kao viši naučni saradnik, a uz njegovo odobrenje i saglasnost izdavača, u ovom feljtonu prenijećemo najinteresantnije detalje iz jugolovensko-austrijskih odnosa, tačnije neke od pojedinosti koje se odnose na konflikt Jugoslavije i Austrije u vezi sa statusom Koruške i položajem Slovenaca, kao nacionalne manjine u njoj.
Dr Petar Dragišić je, kao što smo već rekli, zaposlen kao viši naučni saradnik u Institutu za noviju istoriju Srbije u Beogradu, a pored ove knjige, objavio je i monografije: "Jugoslovensko-bugarski odnosi 1944–1949" (2007), "Jugoslavija i Bugarska 1944–1980 – hronika neuspješnog prijateljstva" (koautorstvo), "Šta smo znali o Italiji – pogledi iz Beograda na Italiju 1955–1978" (2019), "Ko je pucao u Jugoslaviju? – jugoslovenska politička emigracija na Zapadu 1968–1980" (2019) i "Zidari tuđe sreće, ekonomska emigracija iz Jugoslavije".
Dinamičnu istoriju odnosa Austrije sa njenim južnoslovenskim susjedima oblikovali su tokom vjekova, kako privremeni interesi obje strane, tako i faktori dugog trajanja. Iz tog razloga pojedinačni periodi u odnosima Austrije i jugoslovenskih naroda ne mogu se posmatrati kao izolovane cjeline, već kao etape procesa koji je u različitim političkim, ideološkim i privrednim uslovima zadržao elemente konstantnosti.
Upadljiv dokaz kontinuiteta u odnosima Austrije i južnoslovenskih naroda je duga istorija intenzivnih privrednih i kulturnih veza između Austrije (odnosno Habzburške monarhije do završetka Prvog svjetskog rata) i njenih balkanskih susjeda. Privredni interesi Austrije na Balkanu preživjeli su tokom 20. vijeka najradikalnije promjene političkih i ideoloških okolnosti u regionu Jugoistočne Evrope i predstavljali su konstantno značajan element u odnosima Austrije sa prvom i drugom Jugoslavijom. Privredna povezanost Beča i jugoslovenskih krajeva nadživjela je i raspad jugoslovenske federacije početkom 90-ih godina 20. vijeka i nastavila da oblikuje odnose Austrije i zemalja nastalih nakon raspada Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Privredni odnosi Austrije i jugoslovenskih naroda poslije propasti jugoslovenske države ne samo da nijesu izgubili na intenzitetu već su dobili i nove nijanse. Prisustvo Austrije u privredama zemalja nasljednica socijalističke Jugoslavije danas nije ograničeno na intenzivnu robnu razmjenu sa novim balkanskim državama, već obuhvata i aktivnu investicionu politiku Austrije u regionu Jugoistočne Evrope.
Istorijska konstanta u odnosima Austrije i slovenskih naroda na Balkanu je i dugi uticaj Austrije na kulturni razvoj jugoslovenskog prostora. Beč je vjekovima za jugoslovenske narode predstavljao jedan od najvažnijih kulturnih izvora i značajno je uticao na formiranje i razvoj intelektualnih elita na prostorima bivše Jugoslavije.
Dugoročni interesi i Beča i jugoslovenskog regiona iziskivali su intenzivnu komunikaciju i uticali na ublažavanje posljedica međusobnih konflikata. Najubjedljiviji primjer za upućenost jugoslovenskih naroda na Beč je istorija austrijsko-srpskih odnosa. I pored činjenice da su odnosi dva naroda bili opterećeni dugim rivalstvom, koje je kulminiralo direktnim sukobom u Prvom svjetskom ratu, srpsko-austrijske veze su iznova obnavljane dobijajući uvijek nove nijanse. Odnosi Austrije sa narodima na prostoru bivše Jugoslavije nijesu izgubili na intenzitetu ni poslije raspada jugoslovenske federacije. Štaviše, Austrija je poslije tragičnog raspleta jugoslovenske krize pojačala svoje prisustvo u regionu zapadnog Balkana i razvila najintenzivnije odnose sa državama koje su naslijedile Socijalističku Federativnu Republiku Jugoslaviju. Austrija je poslije raspada Jugoslavije i sloma komunizma intenzivirala privredne veze sa državama nasljednicama. Novi zamah privrednim odnosima između Austrije i država nastalih na tlu bivše Jugoslavije dale su značajne austrijske investicije u ekonomiju Zapadnog Balkana. Sa druge strane, posljedica ratova na prostoru bivše Jugoslavije bio je i talas izbjeglica koji je zapljusnuo Austriju i još nekoliko zemalja zapadne Evrope, čime je dodatno ojačan jugoslovenski faktor u Austriji.
Priredio:
MILADIN VELjKOVIĆ
(Nastaviće se)
