Zauzeti stav prema pitanju njemačko-austrijskih odnosa jugoslovenska vlada demonstrirala je i poslije Anšlusa. U razgovoru sa šefovima poslaničkih klubova u jugoslovenskom parlamentu nekoliko dana poslije Anšlusa Milan Stojadinović je naglasio da nije oduševljen ulaskom Austrije u sastav njemačkog Rajha, ali je istovremeno i konstatovao da je bolje graničiti se sa Trećim Rajhom, nego sa nekom novom habzburškom državom. Jugoslovenski premijer je tom prilikom izrazio nadu da će uključivanje Austrije u Treći Rajh doprinijeti konsolidaciji unutrašnjih prilika u Kraljevini Jugoslaviji.
Marta 1938. godine njemačke trupe umarširale su u Austriju. Tri godine kasnije, samo dva dana po jugoslovenskom pristupanju Trojnom paktu (25. marta 1941. godine), oborena je vlada Cvetković–Maček. Deset dana poslije vojnog udara u Beogradu njemačko ratno vazduhoplovstvo je bombardovalo jugoslovensku prestonicu. Kraljevina Jugoslavija bila je okupirana i rasparčana. Poslije završetka Drugog svjetskog rata započela je nova era jugoslovensko-austrijskih odnosa. Dakako u promijenjenom ideološkom i spoljnopolitičkom kontekstu.
Osnovno obilježje istorije Jugoslavije tokom prvih poslijeratnih godina bilo je radikalno preoblikovanje jugoslovenskog unutrašnjeg uređenja ali i aktivna spoljna politika, prije svega prema susjednim zemljama. Agresivna regionalna politika, u čijem su središtu stajale teritorijalne aspiracije prema susjedima, predstavljala je jedno od karakterističnih obilježja jugoslovenske politike tokom prvih poslijeratnih godina. Politika prema Austriji nije bila izuzetak. Pretenzije na djelove Koruške jugoslovenska strana najavila je već u završnici Drugog svjetskog rata. U svom govoru na ostrvu Vis 12. septembra 1944. godine Josip Broz je naglasio potrebu pripajanja Koruške novoj Jugoslaviji: "Ovim ratom naša braća u Istri, Primorju i Koruškoj moraju biti oslobođena (...) i moraju živјeti slobodno sa svojom braćom u svojoj domovini".
U haotičnom stanju u Evropi u proljeće 1945. godine novo jugoslovensko vođstvo vidјelo je priliku za ostvarenje svojih ambicioznih planova. U noti od 2. aprila 1945. godine nova jugoslovenska vlada pokušala je da ubijedi saveznike u potrebu jugoslovenskog učešća u okupaciji Austrije. U cilju potkrepljivanja tog zahtjeva u noti je podvučen udio jugoslovenskih partizana u borbi protiv "zajedničkog neprijatelja". U navedenoj noti je precizirano da je jugoslovenska vlada zainteresovana da jugoslovenske jedinice zauzmu djelove uz jugoslovensko-austrijsku granicu naseljene jugoslovenskom populacijom.
Jugoslovenska strana nije, međutim, gajila iluzije u pogledu stava zapadnih saveznika prema jugoslovenskim teritorijalnim aspiracijama prema Austriji. U skladu sa tim predviđanjima, podrška je očekivana sa druge strane. U jednoj analizi Centralnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije od 2. aprila 1945. godine navedeno je da bi, s obzirom na jugoslovenske teritorijalne zahtjeve prema Austriji, bilo od značaja da Korušku okupiraju trupe Crvene armije, a ne zapadni saveznici.
Mjesec dana kasnije Broz je odlučio da zapadne saveznike stavi pred svršen čin. Bez prethodne saglasnosti zapadnih saveznika jugoslovenskim trupama je izdato naređenje da pređu jugoslovensko-austrijsku granicu. U poruci od 2. maja 1945. godine Josip Broz je obavijestio Glavni štab Slovenije da su trupe Vermahta u Sloveniji, Tirolu i Koruškoj kapitulirale i naredio Glavnom štabu da u najkraćem mogućem roku pošalje 14. diviziju prema Austriji sa ciljem zauzimanja Klagenfurta i "naših" djelova Koruške.
Prema jugoslovenskim izvorima, odluka o vojnoj akciji u južnoj Austriji donijeta je nešto ranije. Broz je, naime, okupaciju djelova Austrije najavio još 23. aprila 1945. godine na sjednici Politbiroa Centralnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije. Jugoslovenske jedinice su umarširale u glavni grad Koruške, u kome su se već nalazile britanske trupe, 8. maja 1945. godine. Napeta situacija u Koruškoj potrajala je sve do odlaska jugoslovenskih trupa iz okupiranih oblasti Austrije dvije nedjelje kasnije.Samo nekoliko dana poslije ulaska jugoslovenskih jedinica u Klagenfurt postalo je jasno da je Titova avantura u Koruškoj osuđena na propast. U nekoliko diplomatskih nota, koje su jugoslovenskoj vladi predate maja 1945. godine, ambasadori Velike Britanije i Sjedinjenih Američkih Država stavili su Titu do znanja da zapadni saveznici nijesu saglasni sa učešćem jugoslovenskih jedinica u okupaciji Austrije.
Priredio:
MILADIN VELjKOVIĆ
(Nastaviće se)
