Prošlo je sedamnaest godina od 21. maja 2006. godine, kada je Crna Gora na referendumu obnovila državnu nezavisnost. Referendumsko pitanje glasilo je "Želite li da Republika Crna Gora bude nezavisna država sa punim međunarodnopravnim subjektivitetom?", što je podržalo 55,5 odsto građana, dok je za ostanak u zajedničkoj državi sa Srbijom bilo 44,5 odsto.
Sagovornici "Dana" saglasni su u ocjeni da se moralo uraditi više i da san o suverenosti nije dosanjan.
I danas, kao i tada, društvo je duboko podijeljeno, dok se partiotizam mjeri veličinom i izgledom zastava kojima se maše, najčešće na striktno političkim skupovima. Sve to vrijeme traje i priča o neostvarenim željama građana, o slobodi, pravdi, demokratiji, boljem danas koje će nam omogućiti još bolje sjutra, koje nikako da stigne na naš prag. S druge strane, pored snova o boljitku, ostaju stari strahovi, pretočeni u realnost ispunjenu korupcijom, kriminalom i nepravdom.
Nezavisnost Crne Gore proglašena je 3. juna 2006. godine, dok je 28. juna te godine Crna Gora postala 192. članica Ujedinjenih nacija, a 11. maja 2007. godine članica Savjeta Evrope. Iako je Crna Gora postala kandidat za članstvo u Evropskoj uniji 2010. godine, a pregovore je otvorila 2012, još uvijek nismo postali punopravna članica evropske porodice. Članstvo u NATO-u verifikovano je glasanjem u Skupštini Crne Gore 28. aprila 2017. godine na Cetinju. Iako je 2020. godine, nakon tri decenije, promijenjena vlast, promjene su spore. Vladu Zdravka Krivokapića zamijenila je izvršna vlast Dritana Abazovića, a predstoje nam i novi parlamentarni izbori, zakazani za 11. jun ove godine. Takođe, 20. maja ove godine inaugurisan je novi šef države Jakov Milatović, nakon što je dosadašnji predsjednik Milo Đukanović izgubio kandidaturu za reizbor 2. aprila 2023, poslije 32 godine na vlasti.
Najveće probleme država i danas, kao i ranije, ima u ispunjavanju standarda koji se odnose na vladavinu prava i neefikasno pravosuđe. Višegodišnje teze o Crnoj Gori kao "zarobljenoj državi", u kojoj su neke institucije srasle s mafijom, dobile su potvrdu u praksi kada su pritvoreni dugogodišnja bivša predsjednica Vrhovnog suda Vesna Medenica, predsjednik Privrednog suda Blažo Jovanić, gradonačelnik Budve Milo Božović.
Politikolog Predrag Zenović kazao je za "Dan" da je siguran da san o suverenosti za mnoge nije dosanjan i da je realnost u kojoj živimo potvrda da nije dovoljno samo izboriti nezavisnost djelovanja jedne političke zajednice.
– Treba utemeljiti razvoj države i društva na zajedništvu i osnažiti odgovorne elite koje će voditi društvenoj emancipaciji kao jedinom garantu suverenosti i pojedinca i zajednice. Crnoj Gori jeste obnovljen suverenitet, ali njenim građanima je, uprkos slovu Ustava, uskraćen. Država kao opšte dobro pretvorena je u mehanizam oligarhijskog bogaćenja. Društvo koje vjekovima nepravdu vidi kao najveće društveno zlo nije se nikad pomirilo sa nepravednim ishodom tranzicije – istakao je Zenović.
Prema njegovom mišljenju, cjelokupan period od 2006. godine obilježen je društvenim i političkim kontradikcijama na svim poljima društvenog razvoja.
– Tako su mnogima ljudska prava izborena, unaprijeđena i zagarantovani, ali su drugima uskraćivana. Crna Gora je postala moderna liberalna ekonomija u koju se rado investira, ali je njena radnička klasa ponižena, a građani postali jeftina radna snaga na Zapadu. Država i institucije dobile su formu, ali izgubile suštinu. Svaka država mora da se temelji na predvidivim očekivanjima u odnosu na naše društveno djelovanje i pravednoj distribuciji društvenih dobara. A upravo ta dva temelja, pravna država i država socijalne pravde, dovedeni su u tom periodu do svoje pervertirane forme. Društvo je ostalo podijeljeno po referendumskoj liniji, a jedina tačka koja političko-programski spaja građane – članstvo u Evropskoj uniji i bolji životni standard – ostaje neispunjeno obećanje i stare i nove vlasti – ocijenio je Zenović.
Kako je istakao, moglo se uraditi mnogo više, i to je obaveza i ovih generacija i izabranih političkih elita.
– Međutim, ovu etapu u razvoju, emancipaciji i evropeizaciji Crne Gore treba razumjeti kao društveni imperativ, a ne samo kao impuls koji treba da dođe od elita, ovdašnjih ili inostranih – kaže naš sagovornik.
Konsultant za međunarodnu javnu politiku Marko Begović rekao je za "Dan" da mu se čini da se svake godine ponavljavamo, ali je važno recentne događaje staviti u širi kontekst.
– U namjeri preraspodjele društvenog bogatstva, niža nomenklatura SKJ u Crnoj Gori je, kombinujući rigidni komunizam prve dekade nakon Drugog svjetskog rata, uz nekontrolisani kapitalizam praćen šovinizmom, uspostavila sistem bez sistema, koji više-manje živimo danas. Sistem kojim su procesi donošenja odluka izmješteni izvan javnih vlasti zavisio je dominantno od neformalnog odnosa i struktura. Političke organizacije koje su nastajale diobom DPS-a i pukom reprodukcijom (osim u slučaju Liberalnog saveza) oponašale su DPS obrazac funkcionisanja. Zato danas, nažalost, govorimo o kontinuitetu klijentelizma, uz sveprisutnu praksu zloupotrebe službenog položaja i upitnog upravljanja javnim finansijama – kazao je Begović.
Prema njegovom mišljenju, jasno je da je građanin samo sredstvo u kontekstu u kojem je partijska politika osnovna privredna djelatnost i vrednosni svjetonazor.
