Žikica Jovanović Španac / -FOTO: VIKIPEDIJA
05/08/2022 u 13:10 h
Živana JanjuševićŽivana Janjušević
Preuzmite našu aplikaciju
Pratite nas na
Pridružite nam se na viber community
Pratite nas
i na telegram kanalu
Pratite nas
i na WhatsUp kanalu
StoryEditor

Blagoje Nešković i Drugi svjetski rat 4: Prelazak u ilegalu i početak ustanka

Feljton smo priredili prema knjizi dr Ene Mirković "Blagoje Nešković", koju je objavio Institut za srpsku kulturu, Priština-Leposavić

Oko 20. aprila Blagoje Nešković se vratio u Beograd, gdje je zatekao Canu Babović i Ljubinku Milosavljević, a nekoliko dana kasnije došao je i Moma Marković. Javila se potreba za prikupljanjem članova Mjesnog i rejonskih komiteta radi reorganizacije partijske organizacije.[…] Krajem aprila ili početkom maja došlo je do reorganizovanja partijske organizacije. Prvi korak je bilo popisivanje članova, kojih je u Beogradu tada bilo oko 200, dok je pred početak rata bilo oko 560 članova.

Članovi komiteta su stanovali ili u zajedničkom stanu neprijavljeni ili pojedinačno kod neke porodice, takođe neprijavljeno. Glavna preokupacija bio je partijski rad, a pod novim uslovima niko se više nije bavio svojim predratnim profesijama. Sastancima Mjesnog komiteta prisustvovali su članovi PK na koje su se zadaci odnosili. Blagoje Nešković je vrlo često odlazio na sastanke Mjesnog komiteta, naročito od početka oružane borbe, ali navodi da na savjetovanju MK, održanom početkom jula 1941. godine, pred sam početak ustanka, nije prisustvovao.[…]

Vrijeme do napada na Sovjetski Savez, prema sjećanjima Blagoja Neškovića, bilo je relativno mirno za komuniste: "Specijalna policija u to vrijeme prosto nije znala šta da radi, bila je dezorijentisana

Blagoje Nešković navodi da je prije početka oružanog ustanka postojala ideja da se formiraju udarne grupe – ovdje je riječ o partizanskim jedinicama koje bi operisale po samom gradu: "To je bio plan za dati momenat. Mi smo vjerovatno te grupe karakterisali kao partizanske jedinice, ali riječ je bila o tome šta treba da se stvori. Kad su iz Beograda otišli na teren u Srbiju, Tito, Ranković, Milutinović i Ribar, oni su mene ostavili u Beogradu. Ja sam išao na savjetovanje CK i tražio da se do detalja razmotri ta stvar. Jer, postavljalo se pitanje hoćemo li mi u Beogradu ići masovno u oružanu borbu i kada – da li u momentu približavanja naših jedinica Beogradu itd". Ipak, ovakve grupe nigdje nijesu bile formirane, već je sve ostalo na nivou ideje. Istoričar Venceslav Glišić navodi da je polovinom maja 1941. godine došao kod Blagoja Neškovića u Beograd Milan Blagojević, koji je predložio oružane akcije protiv okupatora, ali da je PK odbio taj predlog.

Vrijeme do napada na Sovjetski Savez, prema sjećanjima Blagoja Neškovića, bilo je relativno mirno za komuniste: "Specijalna policija u to vrijeme prosto nije znala šta da radi, bila je dezorijentisana. Činjenica je da smo se mi zbog toga sve do 22. juna slobodno kretali. Specijalna policija nije preuzimala ništa svojom inicijativom. Čak je bilo pokušaja nekih policajaca da se približe komunistima". PK je odmah dao direktivu da se pređe u ilegalnost i da se komunisti prebace iz svojih dotadašnjih stanova u one u ilegali. Bili su poslati i kuriri po okruzima da obavijeste o ovoj odluci tamošnje rukovodstvo. Odmah je počelo da se govori o pripremi oružanog ustanka, dok je PK pravio raspored slanja ljudi po okruzima. Policija je do 1. jula uhapsila oko 400 ljudi, ali je veliki dio morala da pusti zbog toga što nijesu bili komunisti. Zvanično, ustanak je počeo 7. jula 1941. godine, kada je Žikica Jovanović Španac pucao na žandarmerijsku patrolu koja je pokušala da spriječi održavanje javnog zbora u Beloj Crkvi. Nakon ovoga uslijedilo je više akcija partizanskih odreda, tokom jula mjeseca.

U tom trenutku su Centralni komitet i Glavni štab bili u Srbiji, gdje se nalazio i sekretar Komunističke partije Jugoslavije i vrhovni komandant partizanskih odreda Jugoslavije Josip Broz Tito. Istog mjeseca stigla je vijest da je u partijskoj organizaciji Hrvatske nastala konfuzna situacija i da su poginuli partijski rukovodioci u neuspješnoj akciji oslobađanja iz logora Kerestinec, kao i to da je predstavnik Kominterne za Balkan, Josip Kopinič, pokušao sebi da podredi CK KP Hrvatske i odvoji ga od CK KPJ, zaobilazeći postojeće rukovodstvo KP Hrvatske. Sedamnaestog jula Centralni komitet KPJ je uputio Centralnom komitetu KPH pismo u kojem poručuje da će poslati svog povjerenika Blagoja Neškovića da ispita čitavu situaciju u KPH u kome ističe: "Nas je čitava stvar vrlo neugodno iznenadila, prvo zbog toga što mi nijesmo bili o tome obaviješteni i što se čitava stvar uradila bez našeg znanja, uprkos tome što smo mi sami predvidjeli mjere i imenovali tri odgovorna druga da bi se tamo popravilo stanje".

PRIREDIO:

MILADIN VELjKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)

Pratite nas na
Pridružite nam se na viber community
Pratite nas
i na telegram kanalu
Pratite nas
i na WhatsUp kanalu

Коментари (0)

Још нема објављених коментара

Оставите свој коментар

  1. Региструјте се или пријавите на свој налог
06. januar 2025 12:54