Jugoslovenskim posmatračima u Pragu lako je pao u oči i slab uticaj KSČ u studentskim redovima. Dok su jugoslovenski komunisti imali dosta pristalica među studentima još prije rata, čehoslovački komunisti ih nijesu imali ni poslije rata. Izbore za upravne odbore studentske omladine u Čehoslovačkoj 1946. uglavnom su dobijali narodni socijalisti i lidovci, a komunisti i socijal-demokrati su zaostajali. Jugoslovenski komunisti, i inače skloni omalovažavanju svojih čehoslovačkih drugova, odmah su za razloge ovakvog stanja proglasili nedovoljnu pažnju koju je KSČ poklanjala studentskoj omladini, a samu omladinu su opisali kao "potpuno politički nevaspitanu". I Marko Nikezić je prilikom boravka u Pragu primijetio da je, za razliku od jugoslovenske partije, čehoslovačka imala veliki broj starijih ljudi u svom članstvu.
Čehoslovačka partija nije imala ni svoju organizaciju žena, a najveća opšta češka organizacija žena ("Rada žena") nije bila u rukama komunista. Bilo je to sasvim suprotno stanje od onog u Jugoslaviji gdje je KPJ ostvarivala svoj uticaj u ženskoj populaciji preko AFŽ-a. Ni uticaj čehoslovačke partije na vojsku nije se mogao mjeriti sa uticajem jugoslovenske partije. Čehoslovačka vojska je bila državna institucija u višestranačkom sistemu u kome je vlast dijelilo šest stranaka koje su se dogovorile da će vojska ostati van partijskog uticaja i da u vojsci neće osnivati svoje organizacije. Jugoslovenska vojska je bila nastavak revolucionarne, partizanske vojske sa dominacijom KPJ. Jugoslovenski oficiri su izrasli u partizanskoj borbi i odani partiji, a čehoslovačkih oficira izraslih u ratu (u SSSR-u i u partizanima) bilo je malo i uglavnom sa nižim činovima. Od 120 generala, njih 30 su bili komunisti, ali većinom novi članovi partije. Jugoslovenski komunisti su ocijenili 1947. da je najmanje 70 odsto čehoslovačkih oficira bilo "zastarjelo, konzervativno i reakcionarno" i kritikovali čehoslovačke partijce što nijesu pokušavali da uticaj u vojsci ostvare "ilegalno", ako im je već sporazum sa ostalim strankama branio da to čine legalno. Sasvim drugačija situacija bila je sa uticajem jugoslovenske partije u jugoslovenskoj vojsci. On je ostvarivan sistematski i temeljno, a vojska je bila važna poluga vlasti pod kontrolom KPJ. Jedina masovna organizacija koju je čehoslovačka partija držala u svojim rukama bila je sindikalna organizacija (Revoluční odborové hnutí – ROH). Doduše, ova organizacija je imala veliki uticaj, bila je čvrst oslonac partiji, pa se dominacija nad njom može smatrati velikim uspjehom čehoslovačkih komunista. Po tom pitanju bili su na nivou jugoslovenskih komunista koji su stvaranjem Jedinstvenog saveza sindikata radnika i namještenika Jugoslavije u Beogradu januara 1945. po uzoru na sovjetske sindikate završili proces osnivanja masovnih organizacija preko kojih su sprovodili svoj uticaj u masama.
Ni proslava 1. maja u Pragu nije bila kao u Beogradu. U prvim godinama poslije rata nije bla organizovana jednistveno kao u Jugoslaviji, već je svaka stranka imala svoju proslavu. A i kada je 1948. KSČ uspio da poslije februarske pobjede organizuje jedinstvenu proslavu praznika, onda to nije bilo onako kako je to radila KPJ. Stranke Narodnog fronta koristile su i ovaj datum za partijske promocije u političkim borbama do 1948. godine, a posebno je prvomajska proslava 1946, pred parlamentarne izbore, bila dobra prilika za politička odmjeravanja. CK KSČ požurio je poslije proslave da obavijesti "drugove" u Beogradu da je najbrojnija bila komunistička povorka (150.000 ljudi), a da su slijedile povorke narodnih socijalista sa 40.000, socijal-demokrata sa 20.000 i katolika sa 7.000 učesnika. Vrlo sličnu procjenu dao je Marko Nikezić za proslavu 1. maja 1947. Tek kada su komunisti u februaru 1948. odnijeli pobjedu, uspjeli su da organizuju jedinstvenu proslavu u cijeloj zemlji. Međutim, jugoslovenski diplomata Zdenko Štambuk navodio je više nedostataka nego vrlina te proslave, a razlika sa jugoslovenskom stvarnošću bila je lako vidljiva. Činjenica da u prvim godinama poslije rata nijesu samostalno vladali predstavljala je i samim čehoslovačkim komunistima svojevrsno opterećenje i izazivala potrebu za nekom vrstom pravdanja pred jugoslovenskim partijcima.
PRIREDIO:
MILADIN VELjKOVIĆ
(NASTAVIĆE SE)
