Piše: Srećko Bukilić
Organizovani kriminalitet je udruživanje više lica, radi vršenja krivičnih djela. Karakteriše ga čvrsta veza između povezanih članova i mnogo novca na raspolaganju, kojim utiču na pojedina lica kako bi lakše ostvarili svoje planove u vršenju krivičnih djela. Pipci takvih organizacija su duboko rasprostranjeni pa јe i borba protiv organizovanog kriminala veoma teška i iziskuje širi pristup u odnosu na borbu protiv klasičnog kriminaliteta.
Јedan od upečatljiviјih primјera borbe protiv organizovanog kriminala sa policiјskog nivoa јe Italiјa koјa јe u prošlosti imala mnogo problema sa organizovanim kriminalnim grupama, mafijom. Opštepoznato јe dјelovanje sicilijanske mafije Koza nostra o koјoј su se snimali filmovi, serije (Hobotnica i čuveni inspektor Korado Katani).
Nosilac borbe protiv organizovanog kriminaliteta u Italiji je Direkcija za istrage protiv mafije (Direzione Investigativa Antimafia-DIA). Direkcija je osnovana Uredbom 1991. godine koјom јe uјedno i reorganizovan raniji način borbe protiv kriminalnih, odnosno, mafijaških organizacija i formirana nova organizaciona jedinica - DIA sa ciljem efikasnije borbe protiv organizovanog kriminala. DIA je sastavni dio Ministarstva unutrašnjih poslova, organizovana kao međuresorska jedinica, sastavljena od pripadnika policije (koji se organizaciono nalaze u okviru Ministarstva unutrašnjih poslova), Karabinjera (Arma dei Carabinieri-Ministarstvo odbrane), Finansijske straže (Guardia di finanza-Ministarstvo finansija), Zatvorske policije (Polizia Penitenziaria-Ministarstvo pravde) i Korpus državnih šuma (Corpo forestale dello Stato) koji je u trenutku formiranja DIA bio u sastavu Ministarstva poljoprivrede a danas je sastavni dio Karabinjera, u cilju okupljanja materijalno-tehničkih, kadrovskih, operativnih i stručnih kapaciteta, radi efikasnije borbe protiv mafije, odnosno protiv organizovanog kriminaliteta. Kako to Italijani kažu, pet njihovih policijskih organizacija je integrisalo svoje kapacitete u cilju borbe protiv organizovanog kriminaliteta i DIA čine pripadnici pet policijskih organizacija, koje se manje-više bave različitim poslovima u različitim ministarstvima.
Jedinicom rukovodi direktor, a biraјu ga članovi jedinice, koju čine pripadnici gore pomenutih subjekata. Jedinica se bavi isključivo krivičnim istragama iz oblasti mafijaškog, odnosno, organizovanog kriminala. DIA na osnovu obavještajnih podataka prati djelovanje organizovanih kriminalnih grupa i vodi krivične istrage zajedno sa Nacionalnim tužilaštvom za borbu protiv mafije i terorizma (Procuratore nazionale antimafia e antiterrorismo).
Veoma specifična i za naše prilike nepoznata organizacija, organizacione jedinice, koja je međuresorska, u čiјem sastavu su pripadnici više ministarstava. Zapravo to je ključ uspjeha u borbi protiv organizovanog kriminaliteta, objedinjavanje kapaciteta i stvaranje širokog fronta u otkrivanju organizovanih kriminalnih grupa.
Specifičnost jedinice je što prati imovinsko stanje članova kriminalnih organizacija i predlaže sudu kao preventivnu mjeru privremeno oduzimanje imovine do okončanja krivičnog postupka. Oduzimanje imovine je mjera od izuzetnog značaja za istrage, jer se time organizovanim kriminalnim grupama oduzima moćno sredstvo u daljem vršenju krivičnih djela i mogućeg ometanja samih istraga. Operativci DIA, iako su iz različitih ministarstava, zajednički rade na otkrivanju izvršilaca krivičnih djela organizovanog kriminaliteta. Razmjenjuju informacije, koriste svoje smještajne kapacitete, službena vozila, opremu. Ono što je najvažnije u borbi protiv organizovanog kriminaliteta je uvezivanje u cјelinu svih subjekata bezbjednosti radi efikasnije borbe. Pipci organizovanih kriminalnih grupa su veoma dugački, shodno tome se i broјni subjekti bezbjednosti moraju angažovati. Policija i Karabinjeri su nosioci istraga, a informaciјama im pomažu ostali subjekti u zajedničkoj organizacionoj jedinici. Razmjena podataka o tome sa kim se pripadnici organizovanih kriminalnih grupa sastaju, gdje se sastaju, koja vozila koriste, ko su vlasnici vozila, gdje stanuju, šta imaju od imovine, nekretnina, firmi, sa kojim firmama posluju, čime se bave te firme, koju robu uvoze, odnosno izvoze, koga posjećuju u zatvorima, zemljišta koja posjeduju, promet, odnosno istorija prometa nekretnina... mogu koristiti pri otkrivanju članova organizovanih kriminalnih grupa. Kada se kriminalna grupa otkrije i krivično procesuira, sud nalaže privremeno oduzimanje imovine, a ovom mjerom znatno se umanjuje moć kriminalnih grupa.
U Crnoj Gori se borbom protiv organizovanog kriminaliteta bave policija i Agencija za nacionalnu bezbjednost. Udarna snaga borbe protiv organizovanog kriminaliteta je Specijalno policijsko odjeljenje, u okviru Uprave policije, odnosno Ministarstva unutrašnih poslova i uz učešće Specijalnog tužilaštva. Međutim, ozbiljan nedostatak u Crnoj Gori je nepostojanje širokog fronta za borbu protiv organizovanog kriminaliteta. Takvu borbu vodi samo policija, odnosno njen mali segment. Razmjena informacija gotovo da i ne postoji. Vijeće za nacionalnu bezbjednost i Biro za operativnu koordinaciju službi bezbjednosti sastavljeni rukovodilaca i političara visokog nivoa nedovoljno su uključeni u operativni rad i postupanje, a razmjena operativnih informacija je nedovoljna i spora, što se odražava i na rezultate rada.
Da li je moguće u Crnoj Gori formirati jedinicu za borbu protiv organizovanog kriminaliteta na način kao što funkcioniše italijanska DIA? Naravno da je moguće, ali da li ima stručnog znanja, političke volje i hrabrosti? dosadašnje prakse se moglo primijetiti da se kod nas promjene dočekuju na nož, jer utiču na nečiji interes. Onaj čiji je interes ugrožen promjenama uvijek će sabotirati i plašiti ostale čuvenim upozorenjem: ko će biti odgovoran ako novine ne budu funkcionisale. I obično se planirane izmjene završe u planovima. Zbog naših političkih trvenja i slabo organizovane državne uprave, formirati međuresorsku organizacionu jedinicu u Crnoj Gori je zasad gotovo nemoguće. Možda u nekoj, nadam se bliskoj budućnosti uspijemo uvezati sve subjekte koji mogu dati doprinos u borbi protiv organizovanog kriminaliteta. Do tada imaćemo organičen uspjeh i mnogo propuštenih šansi.
(Autor јe mr politikologije, analitičar bezbjednosti)
