U izvještajima službi bezbjednosti posebno je razmatrano obilježavanje 40-godišnjice Oktobarske revolucije koju je u Beogradu oko petnaest ibeovaca svečano proslavilo 6. novembra 1957. u kafani "Skadarlija". U tom smislu, naročito je bila istaknuta izjava Vlada Dapčevića: "Mi informbirovci kakvi god da smo bili i kako god da smo se držali u zatvoru ipak smo jedina pozitivna napredna snaga u ovoj zemlji i jedini koji smo za internacionalizam."

Uporedo sa intenziviranjem sukoba sa Sovjetskim Savezom, tokom 1958. uočeno je i veće međusobno povezivanje ibeovaca. Primijećeno je da su putovali jedni kod drugih (na primjer, grupa ibeovaca iz Sarajeva posjećivala je grupu u Mostaru), a da su se u republičkim centrima oformile vodeće grupe. Među njima je glavnu ulogu imala beogradska grupa kao svojevrsno rukovodstvo za cijelu zemlju koje je u izvještajima često nazivano "beogradskom vrhuškom".

Dr Ljubinka Škodrić

privatna arhiva

Zaoštravanje jugoslovenskih odnosa sa istočnoevropskim blokom 1958. godine dovelo je do jačanja postojećih i uvođenja novih mjera kontrole i nadzora. Nadgledani su sovjetska propaganda i djelovanje ambasade, a pooštreni su politika i odnos prema emigrantima u istočnoevropskim zemljama, dok je proces njihove repatrijacije usporen. O pritisku kome su bili izloženi ibeovci svjedoči i to da je intervenisano tokom 1958. da se smanji njihov broj na rukovodećim položajima. Osim službe bezbjednosti, mjere je počela da preduzima i partijska organizacija.

Na Sedmom kongresu SKJ, u aprilu 1958, Aleksandar Ranković se u referatu "O organizaciono-političkim zadacima Saveza komunista Jugoslavije" osvrnuo i na položaj ibeovaca i konstatovao da su uloženi napori da se savladaju teškoće u njihovom zapošljavanju, te da im je pružena prilika "da u svakodnevnom životu pokažu da su lojalni prema socijalističkoj Jugoslaviji i socijalizmu uopšte". Ipak, Ranković se u referatu ogradio, istakavši da, osim većine koja je pošla ovim putem,"ima pojedinaca, potpuno demoralisanih, koji nijesu izabrali ovaj put, koji se drže po strani, rezervisano, pa čak i neprijateljski djeluju, ne birajući više kome će se i kako staviti u službu".

Ubrzo nakon kongresa uobličeni su partijski stavovi o potrebi različitog pristupa pojedinim grupama ibeovaca, kao i rehabilitacije i aktivacije onih koji su se držali pasivno. Organizacioni sekretarijat CK SKJ je tim povodom, 17. maja 1958, uputio dopis partijskim organizacijama da izvrše kategorizaciju ibeovaca u cilju ujednačavanja odnosa prema njima, kao i radi diferencijacije i onemogućavanja onih koji su smatrani za neprijateljski orijentisane.

Ibeovci na ostrvu Sveti Grgur 1958-1965. (2): Drugi sovjetsko-jugoslovenski sukob

Trebalo je provjeriti držanje ne samo kažnjenih lica, već i onih koji su ranije bili samo hapšeni ili isključeni iz partije, nakon čega bi svi bili razvrstani u četiri kategorije. U prvu bi spadali oni koji nijesu smatrani velikim krivcima, koji su imali pozitivno držanje i ispunjavali uslove za prijem u SKJ. U drugu kategoriju svrstavane su osobe koje uprkos "pozitivnom držanju" još uvijek nijesu ispunjavale uslove za prijem u SKJ. Trećoj kategoriji pripadala su lica za koja se smatralo da su uvidjela svoje greške, ali su se i dalje držala pasivno zbog čega je trebalo uložiti dodatne napore da se aktiviraju. U posljednjoj, četvrtoj kategoriji, bile su osobe koje su okarakterisane kao neprijateljski orijentisane i koje bi trebalo svim sredstvima onemogućavati i izolovati.

Partijske instrukcije o kategorizaciji ibeovaca pratili su pojačani pritisak i nadzor nad onima koji su smatrani najekstremnijim.

PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)