Odavno su se istoričari, ali i oni koji to nijesu, složili da Jovan Ristić, državnik, diplomata, istoričar i akademik, zajedno sa Ilijom Garašaninom i Nikolom Pašićem, spada u red najvećih državnika Srbije 19. vijeka. O njemu se dosta toga može naći u brojnim knjigama i naučnim i drugim radovima, ali istovremeno postoje i "brojni aspekti njegovog života koji su ostali nedorečeni".
Monografija poznatog srpskog istoričara dr Danijela Radovića "Jovan Ristić (1829-1899) – biografija srpskog državnika", koja je ujedno prva kompletna biografija o Ristiću, ima upravo taj cilj – "da se na osnovu istorijske građe i relevantne istoriografske literature izvrši rekonstrukcija života i državničke djelatnosti Jovana Ristića". To je u predstavljanju ove značajne knjige naveo i njen izdavač, ugledna izdavačka kuća "Prometej" iz Novog Sada, precizirajući dalje težnju pomenute knjige, koja je objavljena 2023. godine:"Glavni zadatak je cjelovita i svestrana analiza životnog puta, državničkih akcija, ideja i politike koju je Ristić sprovodio u složenosti političkog, društvenog, vremenskog i prostornog miljea u kome je dejstvovao".
Sve je to bio razlog da uz uvijek ljubazno odobrenje Zorana Kolundžije, direktora "Prometeja"i uz odobrenje dr Danijela Radovića, kao autora knjige, iz ovog obimnog štiva, za početak, na ovom mjestu, prenesemo poglavlje "Mladost i školovanje u Srbiji", sa neznatnim skraćenjem.
Dr Danijel Radović (Trstenik, 1989) zaposlen je kao naučni saradnik na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Sfera njegovog naučnog interesovanja je moderna istorija srpskog naroda. Doktorirao je 2020. godine na Filozofskom fakultetu sa temom "Jovan Ristić: biografija državnika", a za disertaciju je dobio nagradu,"Prof. dr Radmila Milentijević", za najbolju doktorsku disertaciju te godine, koja je za temu imala srpsko-ruske odnose. Saradnik je Centra za srpske studije Filozofskog fakulteta u Beogradu. Stručno se usavršavao u Beču i Berlinu. Autor je više desetina naučnih radova na srpskom, engleskom i ruskom jeziku.
***
Tokom višedecenijskog prisustva na političkoj sceni i brojnim državničkim funkcijama koje je obavljao, Jovan Ristić nije iza sebe ostavio previše podataka koji se mogu podvesti pod sferu privatnog. Ta činjenica u velikoj mjeri otežava i rekonstrukciju dijela biografije koja se odnosi na djetinjstvo i mladost. O prvim godinama života, porodici, okruženju u kome je odrastao može se pronaći svega nekoliko šturih podataka, od kojih su pojedini nastali znatno kasnije u vrtlogu političkih borbi sa ciljem da se omalovaži njegovo porijeklo.
Koliko je prvi dio Ristićevog života za istraživače bio nedokučiv, najbolje ilustruje pitanje datuma njegovog rođenja. U istoriografiji je prihvaćena 1831. godina. Ta godina je uklesana na Ristićevom nadgrobnom spomeniku, ona se pominje i u jednoj od njegovih autobiografija, i navedena je u većini nekrologa pisanih povodom njegove smrti. Međutim u prvoj verziji pomenute autobiografije koja je nastala 1863. sam Ristić piše da je rođen godinu dana ranije. To je primijetio jedino Slobodan Jovanović. Tokom istraživanja Ristićevih studija otkrili smo životopis na latinskom jeziku koji je priložio prilikom odbrane doktorata u Hajdelbergu 1852. godine. U tom dokumentu, koji nije bio poznat istorijskoj nauci, Ristić navodi 1829. kao godinu svog rođenja. Da se ne radi o previdu svjedoči i to da je prilikom upisa na isti univerzitet 1849. naveo da ima 20 godina. Početna dilema u ovom slučaju bi mogla da bude ta, da je zbog pravila upisa Ristić bio prinuđen da navede da je bio nešto stariji, ali kako su se na univerzitet upisivali i studenti sa 18 ili 19 godina, to ne može biti slučaj.
PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ
(NASTAVIĆE SE)
