Svoje siromašno porijeklo Jovan Ristić nije krio, ponekad ga je i isticao: "Pre svega osećam potrebu, da podnesem Promislu Božjem zahvalnost, što me je iz sirotinje podigao i na put izveo, na kome sam, i u građanskom životu i u državnim položajima, mogao zauzimati ugledna mesta, a svojoj Otadžbini poslužiti u teškim prilikama, pa joj što i privrediti", zapisao je u testamentu. Ipak, siromaštvo nije bilo potpuno, jer kako Živanović ističe Ristić nije bio "beskućnik". Zna se da su Ristići dijelili plac sa porodicom trgovca Obrada Savića, te da su živjeli "kao jedna zadružna kuća".
Upravo činjenica da ne postoji dovoljno podataka o Ristićevoj porodici onemogućava da se stekne pravi uvid u materijalno stanje. Njegovi roditelji zvali su se Rista i Marija. Takođe, zna se da je imao dva brata i jednu sestru. Njihova imena su bila Janko, Kosta i Anđa, ali i o njima postoji tek nekoliko podataka. U javnom djelovanju, Ristić nije pominjao porodicu što je ostavljalo prostora njegovim političkim protivnicima da ga na određene načine denunciraju. Ristićevo "ćutanje" dobrim dijelom zadavalo je problema i istoričarima koji su ponekad prihvatali određene denuncijacije koje su plasirali Ristićevi politički protivnici.
Otac Rista bio je porijeklom iz Bosne. Umro je krajem tridesetih godina 19. vijeka. Izvan svake sumnje je da se prerana smrt oca dodatno negativno odrazila na materijalno stanje porodice. Stevča Mihailović koji je nakon 1878. nastupao kao otvoreni protivnik Jovana Ristića, zabilježio je u cilju omalovažavanja suparnika da je njegov otac još u mladosti bio "torbar", te da je išao od sela do sela po "voskarinu". Kasnije, kako Mihailović nastavlja denuncijaciju, Ristićev otac je čuvao kragujevačko groblje i živio od donošenja podušja mrtvima, čime je stekao nadimak "Rista grobar". Do Františeha Zaha su stigli glasovi da je Ristićev otac bio kiridžija. Živanović, sa druge strane, navodi da je Rista kratko vrijeme zauzimao skroman položaj pri kragujevačkoj opštini. Isti autor tvrdi da su Ristićevi roditelji bili pošteni i časni ljudi. Od samog Ristića imamo dva različita podatka o njegovom ocu. U biografiji iz Hajdelberga, iz 1852. godine navodi da je Rista imao određene obaveze pri vojsci, i da je često bio odsutan. Takođe, prilikom upisa na isti univerzitet 1849. godine Ristić je u polju koje se odnosilo na zanimanje oca, pored krstića koji je označavalo da nije bio živ, zapisao da je bio trgovac. Jasno je i na osnovu Ristićevih iskaza da se njegov otac nije bavio jednim zanimanjem. Nema podataka koliko je očinska figura imala uticaj na Ristića. Sa sigurnošću se može reći da mu je, barem u mladićkim godinama, od oca u nasleđe ostao ijekavski izgovor. To potvrđuje Ristićev dnevnik "iz Bijograda" (mada se radi o dnevniku iz Berlina 1849. godine), koji je pisao na ijekavici.
O Ristićevoj majci Mariji postoji nešto više podataka. Rođena je u selu Sinoševići u Rudničkom okrugu. Živanović saopštava da je Marija još od djetinjstva nosila ožiljak na licu koji je zadobila prilikom napada Turaka na njeno selo. Doživjela je duboku starost i umrla je 1. septembra 1894. godine. Ristićev odnos sa majkom u periodu dok je zauzimao važne državne položaje bio je predmet denuncijacije. Mihailović je u istom dijelu pisao da se Ristić stidi svoje matere, te da neće da čuje za nju niti ona za njega. Bile su to priče koje su se povlačile po beogradskoj čaršiji, a najaktuelnije su bile u periodu kada je Ristić po drugi put obavljao funkciju namjesnika (1889–1893), tada maloljetnom kralju Aleksandru Obrenoviću. One su imale i pogodno tle s obzirom na to da je Ristić vremenom stekao prilično bogatstvo, dobrim dijelom i zbog činjenice što je oženio kćer jednog od najbogatijih beogradskih trgovaca.
PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ
(NASTAVIĆE SE)
