Pored isticanja sličnosti sa političarima evropskog kova, politički lideri nove Afrike nekada su koristili potencijale Drugosti kako bi kulturnim simbolizmom podvukli svoju ‘‘esencijalnu‘‘ razliku u odnosu na Evropljane – dobar primjer predstavljaju ‘‘transformacija‘‘ Džozefa Dezire Mobutua u Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu Va Za Banga u sklopu ‘‘afrikanizacije‘‘ i transformacije Konga (K) u Zair.
Takozvana generacija Big Menv vladala je Afrikom, u kojoj je stvarana nova politička kultura, najčešće po obrascu zapadnih demokratija, bivših metropola, ređe po revolucionarnim socijalističkim obrascima, a uvijek uz dobru mjeru domaće političke kulture. Tokom sedamdesetih i osamdesetih, nacionalistički heroji i oslobodioci pretvorili su se u diktatore, a svaki od njih formirao je hijerarhiju, baziranu na plemenskoj ili geografskoj pripadnosti, manjih patrona, koji su održavali ovaj ‘‘neopatrimonijalni‘‘ sistem. Afrička postkolonijalna politička kultura toliko je favorizovala ovaj sistem da su redovna odstupanja sa vlasti bila vidljivi izuzetak.
Govoreći o novoj orijentaciji jugoslovenske politike sredinom pedesetih, istoričar Vladimir Petrović je pisao: ‘‘Radilo se o orijentaciji koja je jednu udaljenu oblast približavala iskustvu velikog broja Jugoslovena, uvodeći u njihov mentalni prostor figure poput Gamala Ambela Nasera, Jasera Arafata i Sadama Huseina […]‘‘. Po podacima Alija Mazruija, afričkim zemljama je u periodu 1962–1992. upravljalo 213 političkih ličnosti, i to ne računajući kolonijalne administratore i guvernere.[…]
Posjete afričkih državnika Jugoslaviji predstavljale su osnovu dobrih odnosa i vršile su jak uticaj na sliku Afrike. Ne računajući ogroman broj afričkih delegacija koje su, predvođene šefovima država i vlada, posjetile Beograd povodom prve konferencije nesvrstanih i Titove sahrane, kao ni vođe oslobodilačkih pokreta, a po detaljnim podacima Kabineta predsjednika Republike, Jugoslavija je u periodu 1954–1980. zvanično 91 put ugostila šefove država ili vlada afričkih država. Dakle, u prosjeku više od tri puta godišnje jugoslovenski lideri imali su prilike da u svojoj zemlji ugoste i razgovaraju sa ključnim ljudima afričke političke scene.
Broj posjeta afričkih državnika Jugoslaviji donekle odražava i hijerarhiju prijatelja: Car Hajle Selasije (9) predsjednik Gamal Abdel Naser (7) predsjednik Kenet Kaunda (7) predsjednik Džulijus Njerere (4) predsjednik Huari Bumedijen (5) predsjednik Agostinjo Neto (4) predsjednik Ahmed Seku Ture (4) i predsjednik Moamer el Gadafi (4)
Međutim, treba biti oprezan jer su jugoslovenske vođe vrlo pažljivo kategorizovale svoje ‘‘prijatelje‘‘. Različitu upotrebu riječi ‘‘prijatelj‘‘ ilustrujeTitov izvještaj SIV-u iz 1961, koji u naslovu sadrži ‘‘Prijateljske zemlje Zapadne i Sjeverne Afrike‘‘. U njemu će predsjednik Jugoslavije čak tri puta promijeniti značenje ove riječi: pored ‘‘stvarnih‘‘ prijatelja, u Maliju, Gvineji i Alžiru, naročito Egiptu; reći će za Sovjete zajedljivo ‘‘naši istočni prijatelji‘‘; a za liberijskog predsjednika, oličenje neokolonijalizma, reći će podsmješljivo ‘‘naš ‘prijatelj‘ Tabman‘‘. Protivno narativu prijateljstva i približavanja, koji je korišćen za ‘‘prijatelje‘‘, za one koji su označeni kao ideološki neprijatelji primjenjivan je proces ‘‘proizvodnje Drugosti‘‘. (engl. othering).
Gostovanja afričkih lidera pažljivo su planirana, pa su Naser i Gadafi, kao vođe muslimanskih zemalja, vođeni u Sarajevo i Bosnu, a Nkrumah i Selasije, kao posvećenici modernizacije, u Hrvatsku, industrijske gradove i na dalmatinsku obalu. Afrički lideri posjećivali su u Jugoslaviji mjesta nacionalnog, naučnog, kulturnog i istorijskog značaja: Narodno pozorište, fabrike, Grob neznanog junaka, Park prijateljstva, Institut u Vinči. njima su priređivane vojne parade, svečane večere, putovanja po zemlji i dodjeljivana odlikovanja.
PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ
(NASTAVIĆE SE)