U predgovoru svoje zapažene knjige "Odnosi Jugoslavije i Austrije 1945-1955", poznati srpski istoričar srednje generacije dr Petar Dragišić konstatovaće: "Beč je vjekovima za jugoslovenske narode predstavljao jedan od najvažnijih kulturnih izvora i značajno je uticao na formiranje i razvoj intelektualnih elita na prostorima bivše Jugoslavije". On kao "najubjedljivi primjer za upućenost jugoslovenskih naroda na Beč", navodi istoriju austrijsko-srpskih odnosa, koji su uvijek dobijali nove nijanse, uprkos dugom rivalstvu, "koje je kulminiralo direktnim sukobom u Prvom svjetskom ratu".
Prema njegovim riječima, u godinama poslije završetka Drugog svjetskog rata, jugoslovensko-austrijske odnose, opterećivale su jugoslovenske teritorijalne pretenzije prema Austriji i "pitanje Koruške". "Osim toga", navodi Dragišić, "permanentno je isticana austrijska rola u okupaciji Jugoslavije, a suđenja ratnim zločincima u Jugoslaviji 1947. godine, jugoslovenski propagandni aparat je iskoristio za podvlačenje austrijske odgovornosti za događanja na jugoslovenskom prostoru u Drugom svjetskom ratu. Jugoslovenski mediji su i intenzivno osporavali rezultate austrijske denacifikacije".
Upravo, taj segment jugoslovensko-austrijskih odnosa, biće i sastavni dio ovog feljtona, koga smo, uz odobrenje dr Dragišića i izdavača, priredili po njegovoj već pomenutoj knjizi, "Odnosi Jugoslavije i Austrije 1945-1955", koju je 2013. objavio Institut za noviju istoriju Srbije iz Beograda, gdje je Dragišić zaposlen kao naučni savjetnik.
Pored ove knjige, Dragišić je objavio i monografije: "Jugoslovensko-bugarski odnosi 1944-1949" (2007), "Jugoslavija i Bugarska 1944-1980 - hronika neuspješnog prijateljstva" (koautorstvo), "Šta smo znali o Italiji - pogledi iz Beograda na Italiju 1955-1978" (2019), "Ko je pucao u Jugoslaviju‘ - jugoslovenska politička emigracija na Zapadu 1968-1980" (2019) i "Zidari tuđe sreće, ekonomska emigracija iz Jugoslavije" (2019).
*****
Značajnu ulogu u "hladnom ratu" između Jugoslavije i Austrije tokom prvih poslijeratnih godina igrao je jugoslovenski propagandni aparat, koji se tokom prve faze pregovora o austrijskom Državnom ugovoru koncentrisao na diskreditovanje sjevernog susjeda. Jugoslovenski propagandisti su posebno fokusirali austrijsku ulogu u Drugom svjetskom ratu. Glavna tema ove propagandne kampanje je bila odgovornost Austrije za okupaciju Jugoslavije, odnosno za ratne zločine počinjene na jugoslovenskom prostoru i ekonomsku eksploataciju okupiranih oblasti tokom Drugog svjetskog rata. Predmet kampanje bila je i austrijska politika prema Jugoslaviji u periodu između dva svjetska rata.
U tekstu, pod naslovom "Odgovornost Austrije za učešće u hitlerovskoj agresiji protiv Jugoslavije" jugoslovenska štampa je početkom 1947. godine iznijela tezu da je još predratna Austrija (prije anšlusa) pripremala napad na Jugoslaviju. Akcenat je stavljen na aktivnost Südostdeutsches instituta u Gracu, u kojem su, kako je stajalo u tekstu, formulisani "iredentistički zahtjevi" njemačke manjine u Jugoslaviji:
"Pitanje odgovornosti Austrije za sudјelovanje u ratu na strani hitlerovske Njemačke, u odnosu na Jugoslaviju, ne može se iscrpsti samo događajima koji su uslijedili od dana anšlusa, pa do upada hitlerovskih trupa u Jugoslaviju i u toku okupacije i oslobodilačke borbe naših naroda. Još prije anšlusa Austrija je bila poprište planova i priprema usmjerenih protiv slobode i nezavisnosti naroda Jugoslavije. U senžermenskoj Austriji intenzivno su se podržavale tendencije nasilne germanizacije jugoslovenskog stanovništva i porobljavanje jugoslovenskih teritorija". Autor teksta je podvukao i austrijsku odgovornost za napad na Jugoslaviju i četvorogodišnju okupaciju zemlje. Naglašena јe uloga Austrijanaca koji su zauzimali ključne pozicije u Vermahtu i okupacionom aparatu u Jugoslaviji (Alexander von Löhr, Lothar Rendulic, Hermann Neubacher, Glaise von Horstenau, August Meysner, Adalbert Lontschar...).
PRIREDIO:
MILADIN VELjKOVIĆ
(NASTAVIĆE SE)
